Lý Chiêu Hoàng là nữ hoàng đầu tiên và cũng là cuối cùng của nhà Lý nói riêng và của lịch sử phong kiến Việt Nam nói chung. Cuộc đời của Lý Chiêu Hoàng là một chuỗi bi kịch gắn liền với những biến động lịch sử của thời đại. Đó là bi kịch của cuộc chiến tranh giành quyền lực, bi kịch của tình duyên trắc trở và những quy kết tội trạng vô lý thiếu thấu đáo của xã hội Nam quyền thời xưa.
Lý Chiêu Hoàng, sinh năm 1218, là vị nữ hoàng duy nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam, thuộc triều đại nhà Lý. Lên ngôi khi mới 6 tuổi, Lý Chiêu Hoàng ban đầu có tên là Lý Phật Kim. Do không có con trai nối dõi tông đường, vua Lý Huệ Tông quyết định lập Lý Phật Kim làm thái tử, sau đó lên ngôi lấy hiệu là Lý Chiêu Hoàng, sau đó trở thành vị nữ vương độc nhất của triều Lý. Bà lên ngôi hoàng đế vào năm 1224 khi mới 6 tuổi, sau khi cha của bà, Lý Huệ Tông, bị buộc phải thoái vị do tình trạng sức khỏe tâm thần không ổn định.
Còn Trần Thái Tông là vị vua đầu tiên của triều đại nhà Trần, tên húy Trần Cảnh. Tổ tiên của ông là người đất Mân, đời đời làm nghề đánh cá. Ông là con trai thứ của ông Trần Thừa và là cháu trai của Trần Thủ Độ, một nhân vật có ảnh hưởng lớn trong triều đình nhà Lý lúc bấy giờ. Vào năm 8 tuổi, Trần Cảnh làm Chi hậu chính chi ứng cục triều Lý, nhờ có sự giúp đỡ của Trần Thủ Độ nên Trần Cảnh được vào hầu trong cung, chủ yếu hầu hạ cho nữ hoàng nhỏ tuổi Lý Chiêu Hoàng.
Lúc đó, với thế lực đang mạnh, kèm tham vọng khôn cùng, còn nữ hoàng còn nhỏ và nhà Lý thì đang suy yếu. Trần Thủ Độ đã sắp xếp cho cháu trai Trần Cảnh thông minh, tuấn tú, cùng trang lứa với Chiêu Hoàng để cậu gần gũi và hầu hạ tiểu nữ vương. Hai người dần nhanh chóng trở nên thân thiết. Họ cùng học tập, vui chơi, chia sẻ những buồn vui trong cuộc sống. Do Trần Cảnh gần tuổi nên được Chiêu Hoàng yêu mến, hay trêu đùa. Tình cảm trong sáng của đôi trẻ thơ dần nảy nở thành tình yêu.
Mặc dù ban đầu cuộc gặp gỡ và mối quan hệ giữa Lý Chiêu Hoàng và Trần Cảnh có tính chất chính trị, nhưng theo thời gian, giữa họ đã nảy sinh tình cảm thực sự. Trần Cảnh đã thật sự tiếp cận được Lý Chiêu Hoàng không chỉ như một người bạn chơi cùng, mà còn như một người bạn tâm giao trong cung điện. Sự hồn nhiên và ngây thơ của tuổi thơ đã giúp họ trở nên thân thiết hơn, tạo nền tảng cho một mối quan hệ tình cảm sau này.
Năm 1225, chỉ một năm sau khi lên ngôi, Lý Chiêu Hoàng được Trần Thủ Độ sắp đặt để kết hôn với Trần Cảnh. Mặc dù cuộc hôn nhân này bắt nguồn từ toan tính chính trị, nhưng nó được tiến hành dưới hình thức một cuộc hôn nhân hoàng gia. Sự kiện này không chỉ củng cố vị thế của gia tộc nhà Trần mà còn mở đường cho việc chuyển giao quyền lực từ triều Lý sang triều Trần.
Lễ cưới giữa Lý Chiêu Hoàng và Trần Cảnh được tổ chức trọng thể, với sự tham gia của quan chức triều đình và đại diện của các gia tộc quyền lực. Sau lễ cưới, dưới sự chỉ đạo của Trần Thủ Độ, khi ấy, chỉ mới 7 tuổi Lý Chiêu Hoàng phải thoái vị nhường ngôi lại cho chồng mình là Trần Cảnh. Trần Cảnh sau đó lên ngôi vua, lấy niên hiệu là Trần Thái Tông, đánh dấu sự khởi đầu của triều đại nhà Trần.
Đôi trẻ luôn yêu nhau trong bối cảnh éo le, lúc tan lúc hợp, do chính trị luôn đứng giữa. Dù đã trở thành vợ chồng, nhưng Chiêu Hoàng và Trần Thái Tông không thể sống hạnh phúc bên nhau. Chiêu Hoàng luôn cảm thấy buồn tủi, hối tiếc vì phải nhường ngôi cho chồng, còn Trần Thái Tông cũng day dứt vì không thể bảo vệ được tình yêu của mình.
Trong 10 năm đầu, Thái Tông Hoàng đế và Lý Hoàng hậu rất yêu thương và kính trọng lẫn nhau. Năm 14 tuổi, Chiêu Thánh sinh con trai đặt tên là Trần Trịnh nhưng đứa bé lại mất ngay sau đó. Sự kiện này khiến Chiêu Thánh đau ốm liên miên và suốt bốn năm tiếp theo, bà vẫn không thể sinh con nối dõi cho Trần Thái Tông. Và trở thành nguyên nhân chia cắt tình yêu của bà với nhà vua Trần Thái Tông.
Lấy lý do có thêm người kế vị, thái sư Trần Thủ Độ đã ép vua truất ngôi Hoàng hậu của Chiêu Thánh, đề lập Thuận Thiên công chúa (chị gái ruột Chiêu Thánh và là chị dâu của Trần Thái Tông) lên thay ngôi vị này. Thái Tông Hoàng đế phản đối dữ dội và trong đêm đó quyết định bỏ trốn lên chùa Phù Vân, núi Yên Tử, Quảng Ninh nương nhờ, từ bỏ hoàng vị của mình. Tuy nhiên, khi bị Trần Thủ Độ đuổi theo gây sức ép, nói nhà vua ở đâu sẽ xây dựng triều đình ở đó thì Trần Thái Tông mới chịu quay về.
Còn Lý Chiêu Hoàng, từ vị trí hoàng hậu, đã bị giáng xuống làm công chúa sau khi Trần Thái Tông kết hôn với Thuận Thiên. Bi kịch này không chỉ là sự thất bại về mặt chính trị mà còn là nỗi đau cá nhân sâu sắc đối với bà. Lý Chiêu Hoàng phải chịu đựng cảm giác bị phản bội và mất mát tình yêu của mình. Bà trở thành một nhân vật bị lãng quên trong cung điện, sống trong sự cô đơn và buồn bã.
Sau khi bị phế truất và chấp nhận nhường lại người mình thương cho chính chị ruột. Bà bị giáng làm Chiêu Thánh công chúa như trước. Không ai rõ trong 21 năm sau đó bà đã làm gì. Đó là khoảng thời gian Chiêu Thánh có một cuộc sống thầm lặng. Bà bị ép trở thành ni cô, sống trong cảnh cô đơn, lạnh lẽo. Dù rằng Trần Thái Tông đau khổ và còn rất yêu Chiêu Thánh nhưng ông không thể làm gì khác vì áp lực đến từ triều đình và lễ giáo phong kiến.
Sau 21 năm, một biến cố lớn đã xảy đến với bà nhưng đây cũng chính là sự bù đắp muộn màng mà Trần Thái Tông dành cho Lý Chiêu Hoàng, điều an ủi bà trong khoảng thời gian cuối đời. Trần Thái Tông đã gả vợ cũ của mình cho Lê Phụ Trần (một tướng quân đã lập được nhiều chiến công dưới triều Trần) với hy vọng đây sẽ là bến đỗ mới yên bình cho người phụ nữ mà suốt đời ông mang ơn.
Tuy vậy, hành động này của Trần Thái Tông đã bị người dân cùng các sử giả thời đó chê trách nặng nề, kèm bài ca dao oán trách nhà vua như kẻ ‘chơi hoa rồi lại bẻ cành bán rao‘. Nhưng dù vậy sau đó Chiêu Thánh đã có được cuộc sống yên bình hơn với hai người con với Lê Phụ Trần. Tuy vậy, danh phận, quá khứ cùng những oan trái của lịch sử, đã khiến cho câu chuyện bi thương về nữ hoàng duy nhất của nhà Lý được nhiều sử sách thương tiếc.
Bi kịch chia ly giữa Lý Chiêu Hoàng và Trần Thái Tông là một câu chuyện đầy xúc động trong lịch sử Việt Nam, phản ánh sự tàn nhẫn và khắc nghiệt của chính trị phong kiến. Mặc dù bắt đầu từ một cuộc hôn nhân chính trị, tình cảm giữa họ đã thực sự nảy sinh và phát triển, nhưng cuối cùng, những áp lực và toan tính chính trị đã khiến họ phải chia xa. Câu chuyện này là minh chứng cho sự phức tạp của quyền lực và tình yêu trong bối cảnh lịch sử đầy biến động.
Có ý kiến cho rằng cả hai đã không sự yêu nhau. Cuộc hôn nhân của họ là hôn nhân chính trị và cả hai chỉ là những con rối trong tay các thế lực. Mối quan hệ của họ chỉ đơn thuần là sự lợi dụng lẫn nhau. Mặt khác, cũng có ý kiến cho rằng họ đã thực sự rất yêu nhau nhưng chỉ vì giai đoạn thời đại làm mối tình họ chia cắt.
Các sự kiện như việc vua Trần Thái Tông bỏ hoàng vị ngay trong đêm để phản đối việc truất ngôi vợ mình. Việc Trần Thái Tông cho phép hai người con riêng của Lý Chiêu Hoàng mang phong vị chỉ dành riêng cho hoàng tộc, con của hoàng đế: con trai là Thượng Vị Hầu Lê Tông, con gái là Ứng Thụy Công Chúa tên là Ngọc Khuê. Khi Trần Thái Tông mất vào năm 1277, thì một năm sau thì Lý Chiêu Hoàng cũng mất.
Tình yêu của họ không thể vượt qua được những toan tính chính trị, họ buộc phải hy sinh tình yêu của bản thân để bảo vệ những điều quan trọng hơn. Dù rằng có nhìn nhận theo góc độ nào đi chăng nữa cũng không thể phủ nhận đây có lẽ là một cuộc tình buồn trong lịch sử Việt Nam.
Xem thêm:
Liệu điều này có phải chỉ là kết quả của sự nhàm chán trong đời…
Những "công thức" sau đây đã khiến cho hàng thế hệ độc giả và khán…
Không ai mong muốn bản thân bị burnout vì công việc cả. Thế thì làm…
Khi càng ngày nhiều phụ nữ giữ vị trí dẫn dắt ở các tổ chức,…
Mặc dù khác biệt, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể tham khảo, chọn lọc…
"Những địa hạt phù du" đã mang đến góc nhìn mới mẻ và đầy triết…