The Millennials Life

Dành được vô số lời khen ngợi từ những nhà phê bình điện ảnh thế giới, được Cựu Tổng thống Barack Obama chọn làm một trong những bộ phim yêu thích nhất của ông năm 2020, vì đâu Soul – bộ phim làm mưa làm gió của nhà Disney-Pixar từ Giáng sinh đến nay – lại có sức hấp dẫn đến thế?

Khi cái chết lại là sự bắt đầu

Hiếm thấy bộ phim nào lại khai tử nhân vật chính sớm như Soul (hơn nữa lại còn với lý do khá… ngớ ngẩn). Thế nhưng, trái với tư tưởng “chết là hết” thông thường, cái chết của Joe Gardner mang đến cho anh cơ hội được tái sinh theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Bằng những cách không ai ngờ tới, lần đầu tiên trong suốt quãng thời gian dài lặn ngụp với cuộc đời đầy rẫy những buồn chán và tẻ nhạt, anh thầy dạy âm nhạc đã được sống thật sự.

Đây không phải lần đầu tiên Disney – Pixar đề cập đến một vấn đề nhạy cảm như cái chết. Trong Coco, khán giả đã được đến thăm quan “vương quốc của những bộ xương” – nơi con người tồn tại sau khi qua đời. Điểm khác biệt ở đây, là trong khi Coco dùng cái chết làm phương tiện truyền tải thông điệp “Hãy biết tha thứ và yêu thương khi còn có thể”, thì các nhà làm phim của Soul lại dùng cái chết để dẫn khán giả đi ngược về nơi bắt đầu: Tiền Kiếp (The Great Before).

Theo chân nhân vật chính, khán giả từng bước khám phá nơi mỗi chúng ta cư ngụ và rèn luyện đợi ngày “tốt nghiệp” để chính thức bắt đầu làm một con người trên Trái Đất. Vùng đất của những linh hồn hiện ra không chút lạnh lẽo u ám, trái lại vô cùng vui tươi, không khác một… nhà trẻ hiện đại là bao. Với cú hụt chân để đời, Joe Gardner chạm đáy bụng cá voi (the belly of the whale)*, để rồi từ đó có thể tái sinh trong một cuộc sống mới tuy không hoàn toàn như những gì anh mơ ước trước đây, nhưng chắc chắn mang lại cảm giác đủ đầy và hoàn thiện hơn.

(*) The belly of the whale là tên gọi giai đoạn chuyển hóa của nhân vật, là mốc sinh-tử hoặc một sự kiện có ý nghĩa quan trọng, tách nhân vật khỏi những nhận thức trước đây của mình về bản thân và về thế giới. Thông qua quá trình “tìm lối thoát”, nhân vật sẽ trở thành con người khác với trước đây và thông thường hình tượng này sẽ theo nhân vật cho đến khi câu chuyện kết thúc. Mặc dù thường được bắt gặp trong những câu chuyện mô-típ anh hùng nhưng belly of the whale không bị giới hạn cho một hình tượng nhân vật cụ thể nào cả.

Nếu bạn từng thắc mắc liệu tính cách có bẩm sinh như ngoại hình, nếu có thì chúng được hình thành như thế nào, và liệu chúng ta có vĩnh viễn không thay đổi từ ngày ra đời cho đến lúc qua đời hay không, thì nhất định không nên bỏ lỡ Soul. Bởi 155 phút phim sẽ cho bạn một đáp án vừa đủ thỏa mãn cho câu hỏi ấy.

“Những linh hồn không thể bị nghiền nát ở đây. Đó là việc của Trái đất.”

Trong cảnh đầu phim, khi Joe đang say sưa kể cho học trò về giây phút anh được “giác ngộ” với đam mê và lý tưởng của đời mình thì những cô, cậu bé ấy chỉ tròn mắt lắng nghe, xong… buông câu “But Mr Gardner, I’m 12.” (Thầy Gardner, em mới có 12 tuổi thôi.).

Không biết đây có phải “biển báo hiệu” Pixar cố tình cài cắm hay không, nhưng quả thực, Soul không phải một bộ phim hoạt hình hướng đến đối tượng khán giả nhỏ tuổi. Nói thế không có nghĩa bạn phải trên 18 mới được xem phim, nhưng nếu không phải một người “có tuổi”, thì bạn sẽ khó có thể liên hệ bản thân với nhân vật, từ đó nhận ra những gì bộ phim đang muốn truyền tải đến khán giả. Một bạn nhỏ xem phim sẽ không thể nào hiểu và thấm câu đùa “nghiền nát linh hồn” đầy mỉa mai của 22, hay lý do vì sao Joe Gardner hết lần này đến lần khác tìm cách để trở về với cuộc sống dương gian đầy buồn tẻ không có gì nổi trội, thậm chí còn không ngại ngần làm tổn thương người bạn mới quen của mình.

Đâu đó trong phim, ta lại như bắt gặp chính mình trong hình ảnh phản chiếu của những hành khách trên xe điện với khuôn mặt bơ phờ cáu kỉnh, hay chợt nhận ra có gì đó quen thuộc ở những đôi chân vội vã bước đi trong dòng người di chuyển không ngừng nghỉ trên phố phường New York. Joe là mọi người, mỗi người đều là Joe. Không ít lần chúng ta đã phải đứng trước những ngã rẽ, đối mặt với những lúc “chọn con tim hay là nghe lý trí” với khả năng làm thay đổi cuộc đời cả một con người. Xem Soul, để có thể… len lén thở phào khi biết rằng, “thì ra không phải mỗi mình là thế”.

Không chỉ Joe, chúng ta còn thấy bóng dáng mình trong linh hồn số 22 với những băn khoăn, lo lắng, sợ hãi, rằng bản thân không đủ tốt đẹp, không có tài năng, chưa thể sẵn sàng đối mặt với thế giới ngoài kia cùng những thách thức nó mang lại. Hình ảnh 22 mải miết đi tìm tinh hỏa (spark) để hoàn thiện tấm vé đến Trái đất của mình là hình ảnh đại diện cho biết bao người đang ngày đêm miệt mài đi tìm kiếm cái gọi là đam mê, là lẽ sống.

Lại một lần nữa, có lẽ không phải ngẫu nhiên mà linh hồn “bất trị” này được đánh số 22. Khác với anh thầy giáo kiêm nhạc công đang ngấp nghé tuổi trung niên Joe Gardner, 22 đại diện cho những tấm chiếu mới đang chập chững trước ngưỡng chuyển giao trẻ con-người lớn. Hãy nhớ lại năm 22 tuổi (hoặc hình dung đến lúc đó, nếu bạn đọc chưa đủ 22), khi vừa được công nhận “hoàn thành” việc học để chuẩn bị chính thức đi làm ấy, lúc đó bạn (sẽ) như thế nào? Bạn có biết mình muốn làm gì, có nhìn thấy rõ ràng mình là ai trong tương lai 5-10 năm tới, hay bạn cũng hoang mang, sợ hãi, bị ám ảnh phải tìm ra đam mê, thậm chí trở nên tiêu cực với mọi thứ xung quanh dù chưa có thứ gì bắt đầu cả?

Chúng ta sống vì có đam mê, hay là sống rồi mới đam mê?

Đây cũng là một câu hỏi canh cánh trong lòng nhiều người – những Joe Gardner và những 22 ngoài màn ảnh. Soul sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc này. Khi các Jerry ở Tiền Kiếp nói về tinh hỏa, và rằng đó là yếu tố cần thiết cuối cùng để hoàn thiện tấm vé đến Trái đất của mỗi linh hồn, Joe đã mặc định tinh hỏa là đam mê và lẽ sống. Đó là điều anh tin tưởng, cũng là lý do anh tìm mọi cách để trở về trần gian, tiếp tục cuộc sống của mình vì khoảnh khắc sống với đam mê anh chờ đợi bấy lâu cuối cùng đã đến.

Với niềm tin đó, Joe – trong vai trò tư vấn viên hàng-fake-không-hề-like-auth – đã hào hứng dắt 22 đi đến Sảnh của Mọi Thứ để cô tìm ra tinh hỏa – đam mê – của mình. Và mọi chuyện đã sai ngay từ lúc này, vì bản thân “tư vấn viên” Joe cũng nhầm lẫn về khái niệm tinh hỏa. Nó chưa bao giờ được định nghĩa là đam mê, là việc mỗi người được sinh ra để làm, mà nó đơn giản chỉ là cảm hứng của chúng ta với cuộc sống. 22 chưa thể xuống trần gian, vì tấm vé của cô chưa hoàn thiện. Nó chưa hoàn thiện, vì vẫn còn thiếu yếu tố cuối cùng. Mà yếu tố cuối cùng đó sẽ không bao giờ xuất hiện, khi chính 22 vẫn chưa sẵn sàng để xuống trần gian.

Nghe lòng vòng, nhưng mọi chuyện chỉ đơn giản như thế. Sảnh của Mọi thứ không phải một nơi hướng nghiệp để các linh hồn tìm ra đam mê, mà nó chỉ là nơi khơi gợi cảm hứng sống – thứ giúp các linh hồn sẵn sàng rời Tiền Kiếp để đến Trái đất. Thử nghĩ mà xem, nếu định sẵn tinh hỏa là đam mê thì có phải là nâng độ khó cho game quá rồi không? Những linh hồn này chưa bao giờ làm người, chưa bao giờ trải nghiệm cuộc sống, thì làm sao bảo chúng phải đam mê cái mà mình thậm chí chưa biết rõ nó là gì? Những công việc, những mô phỏng ở Sảnh chỉ là “hàng mẫu” không hơn không kém, chỉ cần những linh hồn thấy vui khi được “dùng thử” chúng là đã đủ để sống rồi.

Và nhân vật chính của chúng ta – Joe Gardner – mặc dù đã sống một thời gian dài trên Trái đất, nhưng nhờ lần “chết hụt” này và chuyến phiêu lưu kỳ lạ với 22, mà anh cũng nhận ra sai lầm của mình. Cũng như mọi lần, Pixar không dài dòng “văn vở” hay giáo điều nhân vật (và khán giả), mà chỉ nhẹ nhàng chỉ ra rằng, chúng ta đã nhầm ở chỗ nào. Joe được trở về, được sống trọn vẹn trong khoảnh khắc mà anh mong đợi cả cuộc đời, chỉ để bàng hoàng nhận ra rằng, giây phút chìm đắm trong đam mê đó không thể lấp đầy sự trống rỗng trong tâm hồn anh. Vậy thì, có lẽ nào anh đã sai? Có lẽ nào đam mê không phải là tất cả, không đáng để chúng ta đánh đổi mọi thứ hay sao?

Soul giải quyết nút thắt này tinh tế và trọn vẹn đến không ngờ. Nói theo một cách nào đó, giây phút Joe và khán giả nhận ra câu trả lời cũng được tính là một tinh hỏa – khoảnh khắc chúng ta “bắt” được ý nghĩa thật sự của cuộc sống này là gì. Tìm ra đam mê và sống được với nó là một chuyện tốt. Thế nhưng điều đó không có nghĩa rằng những người không có đam mê hay không thể sống với đam mê đều không hạnh phúc.

Dez – anh thợ cắt tóc quen của Joe – sẽ là minh chứng hùng hồn nhất cho khẳng định này. Có thể người khác (một người như Joe) sẽ thấy Dez bất hạnh khi phải từ bỏ ước mơ, nhưng chính Dez lại không thấy thế. Anh học cách nhìn thấy ý nghĩa và tìm ra niềm vui trong công việc mình không lựa chọn từ đầu. Chỉ với một quả chanh chua loét được vứt cho, Dez đã xoay sở kiếm thêm nguyên liệu để làm hẳn một ly margarita chứ không chỉ là một cốc nước chanh nữa. Vấn đề to lớn đến đâu cũng không quan trọng bằng cách chúng ta lựa chọn để đối diện và từ tốn tháo gỡ nó. Âu đây cũng là một trong những lời thầm thì mà những linh hồn trong Soul muốn gửi đến chúng ta – những con người trên Trái đất.

Kết

Có rất nhiều điều để nói về Soul mà trong phạm vi bài viết này không thể đề cập đến tất cả. Có thể nói không ngoa rằng, Soul chính là liều thuốc chữa lành cho tất cả chúng ta sau một năm đầy những biến cố không thể ngờ đến. Điều tồi tệ gì cũng đã xảy ra rồi. Chúng ta không thay đổi được chúng, nhưng luôn luôn có thể thay đổi chính bản thân mình để nhìn mọi thứ ở một góc độ khác hơn. Hạnh phúc và lẽ sống không ở đâu xa, chỉ từ những điều vô cùng giản đơn xung quanh ta mà thôi.

Một điều nữa bạn sẽ nhận ra khi xem Soul, đó chính là tất cả chúng ta đều không có gì khác nhau – chỉ là những linh hồn xanh xanh đẹp đẽ – trong quãng thời gian trước và sau lúc sống trên Trái đất. Khác biệt duy nhất của mỗi người chính là những gì chúng ta làm trong thời gian được sống trên đời. Joe Gardner xem việc được chơi piano trong ban nhạc nổi tiếng là mục tiêu tối thượng của đời mình. Anh điên cuồng chạy theo nó để rồi “quên đi” mẹ mình, những người bạn xung quanh như Dez, và cả cô gái Lisa “bí ẩn” – người mà khán giả chỉ được biết tên chứ không bao giờ gặp mặt – vì có lẽ chính Joe cũng đã bỏ lỡ cô ấy mất rồi. Thế nhưng cuối cùng, anh nhận ra mục đích cuộc đời chẳng có gì hơn là tình yêu, niềm ham thích, sự tò mò với cuộc sống này và lòng yêu thương những gì xung quanh mình.

Soul sẽ đem đến cho bạn tất cả: tiếng cười thoải mái, những phút giây chiêm nghiệm, và những giọt nước mắt lặng lẽ rơi. Dù trùng trùng điệp điệp ý nghĩa nhưng Soul không hề nặng nề, trái lại nó sở hữu một tinh thần ứng biến vô cùng… phiêu, vô cùng “jazz”. Hy vọng rồi tất cả chúng ta đều sẽ bước vào năm sắp tới như cách Joe Gardner trở về với cuộc đời mình: nhẹ nhàng hơn, hạnh phúc hơn, và đủ đầy hơn.

Ảnh minh họa: Disney / Pixar