Hầu hết phụ nữ trải qua thời kỳ mãn kinh ở độ tuổi từ 45 đến 55 như một phần tự nhiên của quá trình lão hóa sinh học. Lúc này họ sẽ mất chức năng của nang buồng trứng và giảm nồng độ estrogen trong máu lưu thông.
Quá trình này có thể diễn ra dần dần, thường bắt đầu bằng những thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt, được gọi là “Tiền mãn kinh”. Đây là khoảng thời gian diễn ra từ khi những dấu hiệu kết thúc kỳ kinh nguyệt cuối cùng cho đến hết một năm sau đó, hoặc cũng có thể kéo dài nhiều năm. Trong giai đoạn này phụ nữ có thể cảm thấy những ảnh hưởng của nó liên quan đến sức khỏe thể chất, tình cảm, tâm lý của mình.
Đối với hầu hết phụ nữ, thời kỳ mãn kinh được đánh dấu bằng sự kết thúc của chu kỳ kinh nguyệt, do mất chức năng nang trứng buồng trứng. Điều này có nghĩa là buồng trứng ngừng giải phóng trứng để thụ tinh.
Thông thường mức độ đều đặn và độ dài của chu kỳ kinh nguyệt ở mỗi người sẽ khác nhau trong suốt độ tuổi sinh sản của phụ nữ, nhưng độ tuổi mãn kinh tự nhiên ở phụ nữ trên toàn thế giới thường là từ 45 đến 55 tuổi. Trong trường hợp không có nguyên nhân sinh lý hoặc bệnh lý khác và không có sự can thiệp lâm sàng, việc không có kinh nguyệt trong 12 tháng liên tục thì quá trình này được xem là diễn ra tự nhiên.
Một số phụ nữ trải qua thời kỳ này sớm hơn (trước 40 tuổi). Tình trạng “mãn kinh sớm” này có thể là do một số bất thường về nhiễm sắc thể, rối loạn tự miễn dịch hoặc các nguyên nhân chưa xác định khác. Mặc dù có mối liên quan giữa độ tuổi mãn kinh và các yếu tố nhân khẩu học, sức khỏe và di truyền nhất định, nhưng không thể dự đoán được chính xác khi nào mọi phụ nữ sẽ trải qua thời kỳ này.
Mãn kinh cũng có thể được gây ra bởi một số phẫu thuật liên quan đến việc cắt bỏ cả hai buồng trứng hoặc bằng sự can thiệp y tế khiến buồng trứng ngừng hoạt động, chẳng hạn như xạ trị hoặc hóa trị.
Nhiều phụ nữ bị ngừng kinh trước khi mãn kinh, chẳng hạn như những người đã trải qua một số thủ thuật phẫu thuật (cắt bỏ tử cung hoặc phẫu thuật cắt bỏ niêm mạc tử cung) và những người sử dụng một số biện pháp tránh thai nội tiết tố, các loại thuốc khác khiến chu kỳ kinh nguyệt trở nên ít thường xuyên hơn hoặc dừng lại…
Những thay đổi nội tiết liên quan đến thời kỳ mãn kinh của phụ nữ có thể ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, cảm xúc, tâm lý và xã hội. Các triệu chứng gặp phải trong và sau quá trình chuyển đổi này khác nhau tùy theo từng người. Cũng có một số người có ít biểu hiện các triệu chứng. Đối với những người khác, các triệu chứng có thể nghiêm trọng và ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày cũng như chất lượng cuộc sống của họ. Một số người có thể sẽ phải đối mặt với các triệu chứng trong vài năm.
Các triệu chứng liên quan đến thời kỳ mãn kinh bao gồm:
Một loạt các biện pháp can thiệp không dùng nội tiết tố và dùng nội tiết tố có thể giúp giảm các triệu chứng mãn kinh. Các triệu chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần nên được thảo luận với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe để xác định các lựa chọn điều trị sẵn có, bao gồm thêm các yếu tố tiền sử bệnh, chi phí và sở thích.
Việc mang thai sau ở giai đoạn này khó có thể xảy ra nếu không sử dụng các phương pháp điều trị sinh sản như trứng hiến tặng hoặc phôi đông lạnh trước đó. Tuy nhiên mang thai vẫn có thể xảy ra trong thời kỳ tiền mãn kinh. Vậy nên nếu muốn tránh mang thai ngoài ý muốn thì mọi người nên cẩn trọng cho đến khi không có kinh nguyệt trong 12 tháng liên tiếp.
Trong thời kỳ tiền và sau mãn kinh, vẫn có thể mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs), bao gồm cả HIV, thông qua quan hệ tình dục không được bảo vệ, bao gồm giao hợp bằng miệng, hậu môn và âm đạo. Thành âm đạo mỏng đi sau khi mãn kinh làm tăng nguy cơ tổn thương và rách, do đó làm tăng nguy cơ lây truyền HIV khi giao hợp qua đường âm đạo.
Có con từ lâu đã là vấn đề của giới trẻ. Các nhà nghiên cứu ước tính rằng trong phần lớn lịch sử loài người, phụ nữ thường thụ thai đứa con đầu lòng ở cuối tuổi thanh niên hoặc đầu những năm 20 tuổi và ngừng sinh con ngay sau đó.
Tuy nhiên, trong những thập kỷ gần đây, người ta ngày càng lập gia đình muộn hơn, đặc biệt là ở các nước phát triển. Kể từ những năm 1970, độ tuổi trung bình mà phụ nữ Mỹ bắt đầu nuôi con đã thay đổi từ 21 lên đến 27 tuổi, và ở Hàn Quốc con số này thậm chí còn cao tới 32. Ở hầu hết các quốc gia có thu nhập cao, độ tuổi trung bình sinh con của phụ nữ đã vượt quá hoặc sẽ sớm vượt quá 30.
Rama Singh, một nhà sinh vật học tiến hóa tại Đại học McMaster ở Canada, tin rằng khi phụ nữ sinh con muộn hơn, họ cũng có thể trải qua thời kỳ mãn kinh muộn hơn. Một số nhà nghiên cứu tin rằng độ tuổi mãn kinh vẫn ổn định trong khoảng 45 đến 50 năm. Nhưng không có quy luật sinh học nào có thể ấn định độ tuổi sinh đẻ của phụ nữ chỉ diễn ra trong khoảng này. Theo xu hướng sinh con muộn ngày nay, các nhà nghiên cứu tin rằng quá trình này có thể chấm dứt hoàn toàn trong hàng trăm nghìn năm nữa.
Tuy nhiên, quan điểm của Rama Singh không phải là quan điểm chủ đạo. Hành vi sinh sản của con người không phải là yếu tố duy nhất có thể làm thay đổi độ tuổi mãn kinh. Chúng ta đang sống lâu hơn và khỏe mạnh hơn tổ tiên của chúng ta. Chưa kể trong vài thập kỷ qua, các nhà nghiên cứu đã có nhiều bước nhảy vọt về công nghệ cho phép con người điều chỉnh và mày mò chức năng cơ thể cũng như quá trình lão hóa.
Những yếu tố này có thể kết hợp với nhau để ảnh hưởng đến quá trình này. Hiện nay, chỉ có một số ít nghiên cứu ở một số nước phương Tây (trong đó có Mỹ và Phần Lan) cho thấy độ tuổi mãn kinh đã dịch chuyển một hoặc hai năm so với trước đây và thời kỳ mãn kinh bị ảnh hưởng bởi cả gen và tuổi sinh sản.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng chỉ một số ít loài sống sót được lâu sau khi sinh con, bao gồm 5 loài cá voi có răng và một nhóm tinh tinh hoang dã. Vậy nên thời kỳ mãn kinh có thể là một trong những lý do giúp phụ nữ kéo dài tuổi thọ, nhất là khi giai đoạn này chiếm một phần ba đến một nửa cuộc đời họ.
Thời kỳ mãn kinh ở người xảy ra khi buồng trứng của phụ nữ chứa ít hơn khoảng 1.000 trứng, đó là khi quá trình rụng trứng dừng lại và nồng độ estrogen cũng như các hormone khác giảm đáng kể. Tuy nhiên, không có bằng chứng nào cho thấy phụ nữ mất khả năng sinh sản sau tuổi 50. Mỗi người phụ nữ được sinh ra với 1-2 triệu quả trứng, nhiều như voi, vẫn có khả năng sinh sản ở độ tuổi 60 và thậm chí 70.
Sự khác biệt này đã khiến một số nhà nghiên cứu xem giai đoạn này như là một sự tình cờ đáng tiếc của quá trình tiến hóa. Một số người cho rằng mãn kinh là hệ quả của việc tuổi thọ kéo dài quá nhanh và buồng trứng không thể theo kịp.
Nghiên cứu cũng đề xuất rằng mãn kinh là một tác dụng phụ của xu hướng nam giới chọn phụ nữ trẻ hơn làm bạn tình, gây ra các đột biến gen làm suy giảm khả năng sinh sản tích tụ ở phụ nữ lớn tuổi. Những người khác phản đối quan điểm này, cho rằng đàn ông thích phụ nữ trẻ hơn vì khả năng sinh sản giảm theo tuổi tác chứ không phải ngược lại.
Mặc dù vậy, một lượng lớn bằng chứng xác nhận rằng mãn kinh cũng có “lợi ích”. Một trong những lý do được ủng hộ rộng rãi nhất là có thể giúp phụ nữ lớn tuổi giảm bớt gánh nặng sinh con, cho phép họ có thời gian và sức lực để nuôi con. Kristen Hawkes, một nhà nhân chủng học tại Đại học Utah, cho rằng vai trò làm bà của phụ nữ mãn kinh không chỉ giúp chúng ta phát triển bộ não lớn hơn mà còn định hình cách chúng ta quản lý cấu trúc gia đình hiện đại.
Thời kỳ mãn kinh được xem như một thời điểm liên tục trong các giai đoạn của cuộc đời phụ nữ. Tình trạng sức khỏe của phụ nữ bước vào thời kỳ tiền mãn kinh sẽ phụ thuộc phần lớn vào sức khỏe trước đó, tiền sử sinh sản, lối sống và các yếu tố môi trường.
Các triệu chứng tiền mãn kinh và hậu mãn kinh có thể làm gián đoạn cuộc sống cá nhân và nghề nghiệp của phụ nữ, đồng thời những thay đổi liên quan đến thời kỳ mãn kinh sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của phụ nữ khi họ già đi. Vì vậy, chăm sóc tiền mãn kinh đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quá trình lão hóa khỏe mạnh và chất lượng cuộc sống.
Mãn kinh có thể là một quá trình chuyển đổi quan trọng từ cả góc độ xã hội và sinh học. Về mặt xã hội, mãn kinh của phụ nữ có thể bị ảnh hưởng bởi các chuẩn mực giới tính, gia đình và các yếu tố văn hóa xã hội, bao gồm cả cách nhìn nhận về quá trình lão hóa của phụ nữ từ những người xung quanh và quá trình chuyển đổi mãn kinh trong môi trường văn hóa của họ.
Thời kỳ mãn kinh có thể mang đến những cơ hội quan trọng để đánh giá lại sức khỏe, lối sống và mục tiêu của một người. Phụ nữ tiền mãn kinh cần được tiếp cận với các dịch vụ y tế chất lượng cao cũng như các cộng đồng và hệ thống có thể hỗ trợ họ. Thật không may, ở hầu hết các quốc gia, vẫn còn những thách thức đáng kể trong nhận thức thông tin và dịch vụ liên quan đến mãn kinh. Các chủ đề liên quan đến thời kỳ mãn kinh thường không được thảo luận trong gia đình, cộng đồng, nơi làm việc hoặc cơ sở chăm sóc sức khỏe.
Phụ nữ có thể không biết rằng các triệu chứng họ đang gặp phải có liên quan đến thời kỳ mãn kinh hoặc có sẵn các lựa chọn tư vấn và điều trị để giúp giảm bớt sự khó chịu. Những người trải qua các triệu chứng mãn kinh có thể cảm thấy bối rối hoặc xấu hổ và không muốn thu hút sự chú ý khi tìm kiếm sự hỗ trợ.
Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể không được đào tạo để nhận biết các triệu chứng tiền mãn kinh và hậu mãn kinh cũng như tư vấn cho bệnh nhân về các lựa chọn điều trị và cách giữ sức khỏe sau thời kỳ mãn kinh. Hiện nay, vấn đề mãn kinh còn ít được quan tâm trong chương trình đào tạo của nhiều nhân viên y tế.
Trong tập 5 của podcast Extra Money, chúng ta đã được nghe những chia sẻ…
Cùng chúng tôi cập nhật về lễ hội âm nhạc Waterbomb sắp đến mảnh đất…
Thời Trần không những nổi tiếng với các chiến công hiển hách trong việc chống…
Nữ ca sĩ/rapper MAYonair (tên thật là Hoàng Hương Quỳnh Mai), là một cái tên…
Cơn bão Yagi đổ bộ vào Việt Nam đã để lại nhiều hậu quả, tổn…
Nếu là một tín đồ “nghiện” trà sữa, chắc có lẽ bạn không thể không…