The Millennials Life

Trong cuộc gặp gỡ với tạp chí Chosun, Lưu Từ Hân (61 tuổi) – tác giả cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng nổi tiếng The Three Body Problem (Tam Thể) đã chia sẻ những cảm nhận về loạt phim chuyển thể của Netflix, cũng như sự nghiệp văn chương của mình, nơi ông dành nhiều tình yêu với khoa học và lấy cảm hứng từ các nhà văn Arthur C. Clarke và Lev Tolstoy.

Hiện là một trong những tác giả Trung Quốc nổi tiếng. Cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng The Three Body Problem (Tam Thể) của ông gần đây được Netflix dựng thành phim dài tập và nhanh chóng chiếm vị trí số một trong bảng xếp hạng toàn cầu về các chương trình truyền hình. Trước đây, bản chuyển thể tiểu thuyết của Trung Quốc, cũng đạt được thành công đáng kể sau khi phát sóng trên đài CCTV của Trung Quốc vào tháng 1 năm ngoái.

Tiểu thuyết của Lưu Từ Hân thường lồng ghép những sự kiện lớn trong lịch sử Trung Quốc cận đại bao gồm sự miêu tả về Cách mạng Văn hóa năm 1966 và kéo dài cho đến năm 1976. Câu chuyện mở ra khi một nhà khoa học Trung Quốc, chán nản với nhân loại từ các cuộc cách mạng, cô đã gửi tin nhắn đến những sinh vật ngoài trái đất. Điều này dẫn đến xung đột giữa Trái đất và một nền văn minh ngoài hành tinh. 

Cuốn sách được dịch và phát hành tại Mỹ vào năm 2014 và trở nên nổi tiếng với sự kiện cuốn tiểu thuyết được “Barack Obama đọc trong kỳ nghỉ”, nhận được lời khen từ tác giả George RR Martin và cả người sáng lập Facebook Mark Zuckerberg. Tác phẩm đã bán được hơn 30 triệu bản trên toàn thế giới, trong đó có 3 triệu bản ở các khu vực nói tiếng Anh, khiến nó trở thành tác phẩm văn học Trung Quốc bán chạy nhất được xuất bản bên ngoài Trung Quốc cho đến nay.

Trước câu hỏi về nguyên nhân thành công của The Three Body Problem (Tam Thể), Lưu Từ Hân trả lời: “Cho đến hôm nay, tôi vẫn chưa tìm ra nguyên nhân thành công của nó”. Đối với câu hỏi về lý do ông viết về Cách mạng Văn hóa, ông giải thích: 

“Bởi vì câu chuyện cần có một sự kiện mà người Trung Quốc hiện đại hoàn toàn thất vọng về nhân loại. Hãy xem xét những tiến bộ đáng chú ý trong trí tuệ nhân tạo (AI) và kỷ nguyên mới trong khám phá không gian do của SpaceX của Elon Musk. Con người đã nhiều lần tạo ra thảm họa trong suốt lịch sử, nhưng chúng ta đã đứng lên mạnh mẽ hơn từ những nghịch cảnh này. Và tất cả những điều này là về nhân loại.”

Ông có mong đợi The Three Body Problem (Tam Thể) sẽ thành công như vậy không?

Lưu Từ Hân: Tôi không mong đợi điều đó chút nào. Các nhà xuất bản thậm chí còn ngạc nhiên hơn tôi. Cuốn sách được xuất bản dưới dạng tiểu thuyết khoa học viễn tưởng thuần túy và đối tượng mục tiêu của nó là những người đam mê khoa học viễn tưởng Trung Quốc. Tôi vẫn chưa tìm ra nguyên nhân thành công của nó.

Một số người nói rằng tiểu thuyết của ông đóng vai trò như những câu chuyện ngụ ngôn hoặc lời tiên tri về các sự kiện trong thế giới thực. Ví dụ, người đọc lập luận rằng cuốn sách thứ 2 trong bộ ba The Dark Forest mô tả căng thẳng Mỹ-Trung.

Lưu Từ Hân: Đó không phải sự thật. The Dark Forest khắc họa cuộc xung đột giữa con người và người ngoài hành tinh. Có đối đầu nhưng không có sự hợp tác. Tuy nhiên, trong thực tế cuộc sống, mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc, không chỉ có cạnh tranh, đối lập mà còn có sự hợp tác.

Mặc dù độc giả có thể tự do diễn giải câu chuyện theo ý muốn nhưng tôi không sử dụng khoa học viễn tưởng để truyền tải những ẩn dụ. Tác phẩm của tôi không phải là một cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng mang tính chính trị như cuốn 1984 của George Orwell.

Ông tìm thấy nguồn cảm hứng cho cuốn sách của mình ở đâu?

Lưu Từ Hân: Sau khi đọc một bài báo về bài toán ba vật trong vật lý, tôi cảm thấy buộc phải viết một cuốn tiểu thuyết xoay quanh nó.

Bài toán này hình dung ra một vũ trụ bao gồm ba điểm chịu khối lượng. Mặc dù có vẻ đơn giản nhưng khi những điểm này chịu tác dụng của lực hấp dẫn từ chính chúng thì việc dự đoán tương lai trở nên bất khả thi đối với vật lý và toán học hiện tại. Tôi đã suy nghĩ: “Điều gì sẽ xảy ra nếu những điểm này đại diện cho các ngôi sao và nền văn minh?” và đó là lý do cuốn tiểu thuyết được ra đời.

Tác phẩm của ông rất giàu yếu tố vật lý. Ông đã điều hướng chiều sâu của vật lý vào tác phẩm như thế nào?

Lưu Từ Hân: Thành thật mà nói, kiến thức vật lý của tôi chưa toàn diện. Tôi chỉ thích nó thôi. Trong mắt các chuyên gia, sự hiểu biết của tôi chưa đạt đến mức đặc biệt gì. (Lưu Từ Hân đã tốt nghiệp Đại học Thủy lợi và Điện lực Trung Quốc năm 1985 và theo đuổi sự nghiệp kỹ sư máy tính, sau đó đã bị thiên văn học cuốn hút kể từ khi Trung Quốc phóng vệ tinh đầu tiên vào năm 1970. Khi đang theo học chuyên ngành ở trường đại học, ông đã tích lũy kiến thức về vật lý.)

Ông có cho rằng mình có năng khiếu văn học bẩm sinh không?

Lưu Từ Hân: Tôi nghĩ mọi thứ ở mức trung bình. Tôi bắt tay vào viết tiểu thuyết không phải vì yêu văn học mà vì niềm đam mê khoa học công nghệ, khiến tôi đi sâu vào khoa học viễn tưởng. Tôi không được đào tạo bài bản về văn chương, cũng như không đọc quá nhiều tác phẩm văn học trước đó.

Có cuốn sách nào để lại dấu ấn sâu sắc với ông không?

Lưu Từ Hân: Trong lĩnh vực khoa học viễn tưởng, 2001: A Space Odyssey của Arthur C. Clarke rất nổi bật. Đối với văn học nói chung, tác phẩm War and Peace của Lev Tolstoy đã để lại ấn tượng khó phai mờ. Sự miêu tả sâu rộng của các tác phẩm này, về các thời đại lịch sử và sức nặng của sự sâu sắc từ câu chuyện đã ảnh hưởng rất nhiều đến nỗ lực sáng tạo của tôi. Đó là một cuốn tiểu thuyết với cái nhìn toàn cảnh về việc miêu tả một thời đại. 

Ngày nay, nhiều nhà văn chỉ đắm chìm trong vòng tròn của họ, thậm chí chỉ tập trung vào trải nghiệm cá nhân. Họ thiếu khả năng kể lại những câu chuyện lớn và thường có những quan điểm hạn hẹp.

Ông nỗ lực mở rộng tầm nhìn của mình như thế nào?

Lưu Từ Hân: Tôi thích đọc những văn bản lịch sử và khoa học sâu sắc. Tôi có xu hướng khám phá lịch sử phương Tây một cách sâu rộng hơn, đặc biệt là khi nó giao thoa với khoa học, nhờ đó giúp tôi hiểu biết sâu sắc hơn.

Liệu loài người có phải đối mặt với mối đe dọa hiện hữu như The Three Body Problem (Tam Thể) không?

Lưu Từ Hân: Tôi không nghĩ chúng ta đang rơi vào cuộc khủng hoảng sinh tồn so với trước đây. Trong suốt lịch sử, những sự kiện như Cái Chết Đen (Black Death) đã xóa sổ một phần ba dân số châu Âu, hai cuộc chiến tranh thế giới và các mối đe dọa hạt nhân nghiêm trọng hơn đã xảy ra. Xem xét những điều này, nhân loại đang trở nên mạnh mẽ hơn và rủi ro ngày càng nhỏ hơn. 

Ngay cả với những vấn đề gần đây như virus Corona và các cuộc xung đột như việc Nga xâm chiếm Ukraine, chúng ta vẫn chưa bước vào một thời kỳ rối loạn mới. Thay vào đó, nó có vẻ giống như một sự quay trở lại với những thách thức thông thường của lịch sử loài người.

Lực tối thượng làm thay đổi Trái Đất và vũ trụ là gì?

Lưu Từ Hân: Chỉ có một lực lượng nổi bật. Tôi nghĩ AI có thể sẽ là công nghệ chủ chốt sẽ thay đổi thế giới. AI chủ yếu dựa vào xác suất dữ liệu hơn là lý luận logic để đưa ra quyết định. Nó vẫn chưa có khả năng cai trị con người như được mô tả trong khoa học viễn tưởng, và tôi nghi ngờ khả năng đó sẽ xảy ra.

Ông tưởng tượng AI sẽ tác động đến tương lai như thế nào?

Lưu Từ Hân: Tác động trước mắt sẽ là tình trạng mất việc làm của con người, đòi hỏi phải có sự thay đổi lớn trong cách phân bổ lao động truyền thống. Trước đây, khi động cơ hơi nước và máy móc tự động xuất hiện, chúng chỉ thay đổi dòng chảy của công việc, nhưng giờ đây chúng đang tước đi cơ hội làm việc của con người. Nếu chúng ta không cải cách hệ thống phân bổ công việc, chúng ta có thể gặp phải sự gián đoạn lớn gấp 10.000 lần so với Phong trào Luddite (phản đối việc sử dụng máy móc).

Ông có nghĩ các chính sách gần đây của Trung Quốc, cũng như chính sách thịnh vượng chung, đang chuẩn bị cho những thay đổi này không?

Lưu Từ Hân: KHÔNG. Chính phủ Trung Quốc đang cố gắng cân bằng giữa các khu vực nghèo hơn và phát triển hơn.

Ông thích và không thích gì về The Three Body Problem (Tam Thể) của Netflix?

Lưu Từ Hân: Tôi rất thích khi có nhiều nhân vật được thêm vào và mối quan hệ của họ được khám phá. Tuy nhiên, thật kỳ lạ là tất cả những nhân vật này dường như đều biết nhau. Chiến đấu chống lại cuộc xâm lược của người ngoài hành tinh lẽ ra phải là nỗ lực tập thể của toàn nhân loại, nhưng thay vào đó, nó được miêu tả như thể một nhóm bạn cùng lớp được điều động để chiến đấu chống lại người ngoài hành tinh.

Ông tham gia vào quá trình sản xuất loạt phim Netflix như thế nào?

Lưu Từ Hân: Tôi đã đưa ra ý kiến cá nhân với tư cách là cố vấn trong loạt bài này. Tuy nhiên, không phải tất cả đề xuất của tôi đều được chấp nhận do tính chất thương mại của phim truyền hình Mỹ hoặc có thể là nó không cần thiết.

Những cảnh miêu tả Cách mạng Văn hóa đã bị chỉ trích trên mạng xã hội Trung Quốc. Suy nghĩ của ông về điều này là gì?

Lưu Từ Hân: Việc miêu tả bộ truyện không khác với tác phẩm gốc của tôi. Chẳng phải nó được miêu tả thậm chí còn ít hơn trong tiểu thuyết sao? (Mặc dù các cảnh Cách mạng Văn hóa được trình bày chi tiết ở phần đầu các bản dịch của cuốn tiểu thuyết, nhưng bị đẩy lùi về phía sau và ít mở rộng hơn trong phiên bản ở Trung Quốc.)

Mặc dù đề cập đến Cách mạng Văn hóa ở Trung Quốc là khá nhạy cảm nhưng trước đây nó đã được đề cập trong hai bộ phim của đạo diễn Trương Nghệ Mưu rồi.

Ông sẽ mô tả Trung Quốc ngày nay như thế nào trong những cuốn sách tương lai của mình?

Lưu Từ Hân: Là một thời kỳ đang trỗi dậy, tương tự như đầu thế kỷ 20 ở Hoa Kỳ. Trung Quốc là một quốc gia có ‘chủ nghĩa tương lai’ mạnh mẽ, nghĩa là sự cống hiến để tiến về phía trước và thay đổi.

Trung Quốc và thế giới đang trải qua những thay đổi gì?

Lưu Từ Hân: Thông qua sự tiến bộ của AI, chúng ta sẽ nhận ra rằng trí thông minh và kiến thức, vốn từng được cho là dành riêng cho con người, không còn giới hạn ở chúng ta nữa. Nói về sự tiến bộ của Trung Quốc, họ đã bắt đầu coi mình là một phần của cộng đồng toàn cầu. Quan điểm của này đã mở rộng để bao gồm toàn bộ loài người. Tôi có niềm tin mãnh liệt rằng Trung Quốc sẽ trở nên cởi mở và kết nối hơn, cuối cùng sẽ hòa nhập với phần còn lại của thế giới.

Lưu Từ Hân đã làm việc tại một nhà máy điện ở tỉnh Sơn Tây trong 30 năm kể từ những năm 1980 khi bắt đầu viết tiểu thuyết. Trước khi kết hôn với một nữ đồng nghiệp cùng nhà máy điện vào năm 1994, ông sống trong ký túc xá hai người. Ông làm kỹ sư máy tính một mình trên tầng 4 của nhà máy điện. “Tôi thường viết đến 1 giờ sáng sau giờ làm việc và vì tôi ở văn phòng với máy tính nên đồng nghiệp nghĩ rằng tôi nghiện chơi game,” ông nói.

Tại sao ông vẫn tiếp tục làm việc ở nhà máy điện ngay cả khi đã nổi tiếng?

Lưu Từ Hân: Thị trường xuất bản khoa học viễn tưởng Trung Quốc còn nhỏ. Tôi đã không thấy nhiều tiền cho đến năm 2010 (khi phần thứ ba của Tam Thể được xuất bản). Khi gửi truyện cho tạp chí, khoản thanh toán chỉ là 150 tệ (khoảng 21 USD) cho 1.000 ký tự. Đối với tiểu thuyết, số tiền thu được từ mỗi cuốn sách bán ra là khoảng 2 tệ.

Chẳng phải việc viết lách như một công việc phụ khi làm việc tại nhà máy là điều không dễ dàng sao?

Lưu Từ Hân: Nó thật là khó. Tôi không có thời gian để viết tiểu thuyết khi làm việc ở nhà máy. Khi tôi già đi, thể lực của tôi cũng cạn kiệt. Tôi cố gắng đảm bảo không ai biết tôi đang viết tiểu thuyết, để tránh những lời đàm tiếu về việc được đối xử đặc biệt hoặc lo ngại về việc phải làm công việc thứ hai.

Tại sao ông không sống ở các thành phố lớn như Bắc Kinh hay Thượng Hải, nơi mà một tiểu thuyết gia khoa học viễn tưởng có thể hưởng lợi từ việc chứng kiến những tiến bộ công nghệ? (Lưu Từ Hân hiện đang sống ở một thành phố ngoại ô ở tỉnh Sơn Tây.)

Lưu Từ Hân: Bậc thầy khoa học viễn tưởng Arthur C. Clarke đã sống cả đời ở một làng chài ở Sri Lanka. Sống ở một thành phố nhỏ có nhiều lợi thế, chẳng hạn như các mối quan hệ xã hội đơn giản hơn. Tôi không gặp bạn bè thậm chí mỗi tháng một lần. Vợ tôi cũng không hứng thú với cuộc sống ở thành phố.

Con gái của ông không tự hào về ông sao?

Lưu Từ Hân: Con gái tôi là sinh viên năm nhất ngành kỹ thuật môi trường. Mặc dù là sinh viên STEM nhưng con gái tôi không hứng thú với khoa học viễn tưởng. Nó thường giấu kín sự thật rằng tôi là bố mình ở trường vì lo lắng rằng nếu người khác hoặc nhà trường phát hiện ra, tôi có thể được mời đến để nói chuyện hoặc giảng bài.

Mất bao lâu để ông viết một cuốn tiểu thuyết?

Lưu Từ Hân: Tôi nghĩ việc này sẽ mất nhiều thời gian; tôi thường mất khoảng một năm cho mỗi cuốn tiểu thuyết. Mỗi phần của Tam Thể thường mất một năm. Khi cuốn sách đầu tiên của Tam Thể được đăng nhiều kỳ trên một tạp chí vào năm 2006, nó đã ở trạng thái hoàn thiện. Truyện ngắn mất khoảng hai tuần để hoàn thành, nhưng thời gian suy nghĩ còn lâu hơn thời gian viết nhiều.

Bây giờ ông đang viết gì?

Lưu Từ Hân: Sau Tam Thể tôi thấy thật khó để viết được điều gì hay hơn. Đó là trải nghiệm chung của những nhà văn ở thời kỳ đỉnh cao. Tôi đã giữ lại tất cả tác phẩm của mình và đã xuất bản mọi thứ tôi viết. Tôi mong muốn tạo ra một cuốn sách đáp ứng được tiêu chuẩn của riêng mình.

Sức mạnh của khoa học viễn tưởng là gì và ông muốn đạt được điều gì thông qua văn học?

Lưu Từ Hân: Khoa học viễn tưởng có thể khơi dậy trí tưởng tượng của độc giả và khơi dậy niềm khao khát những điều chưa biết. Khi Trung Quốc đặt mục tiêu trở thành một quốc gia đổi mới, thị trường tiểu thuyết khoa học viễn tưởng dự kiến sẽ phát triển. 

Là một nhà văn và là một người đam mê khoa học viễn tưởng, tôi muốn gây sốc cho độc giả bằng trí tưởng tượng của mình về vũ trụ tương lai. Tôi muốn chứng tỏ rằng con người rất nhỏ bé trong vũ trụ. Tuy nhiên, sức mạnh của khoa học và kiến thức sẽ làm cho nhân loại rộng lớn như vũ trụ trong 100 đến 200 triệu năm nữa.

• Văn học trẻ Việt Nam – hơn một thập kỷ phát triển cùng định kiến
• #Nghĩ: kafkaesque – Cơn ác mộng của thế giới hiện đại