The Millennials Life

Có thể nói, mùa thu là mùa đẹp nhất trong năm. Không còn cái nắng cháy da mùa hạ, những đợt lạnh cắt da mùa đông chưa kịp đến. Cảnh sắc mùa thu mang vẻ đẹp nhẹ nhàng thanh tao chứ không phải cái rực rỡ diễm lệ của mùa xuân. 

Cảnh sao người vậy. Mùa thu cũng là dịp để “tâm hồn nghệ sĩ” trong mỗi chúng ta thức giấc. Sáng ra mở cửa nhìn bầu trời xanh bỗng muốn làm thơ. Đi trên con đường ngập đầy hương hoa dìu dịu chợt thấy cảm động… suýt khóc. Mùa thu lắng đọng trong âm nhạc của Trịnh Công Sơn, Đoàn Chuẩn… trong thơ của Xuân Diệu, Xuân Quỳnh và rất nhiều nhà thơ khác nữa. Nếu trong mùa đông, người ta “cần một bàn tay”, thì mùa thu là mùa thích hợp để “tìm một bờ vai”. Đối với một số người, mùa thu là mùa của yêu thương và chia sẻ. Ngoài tâm trạng “bỗng muốn thành thi nhân”, nhiều người còn có xu hướng lựa chọn những bộ phim lãng mạn, hoặc dành nhiều thời gian bên người thân, gia đình. 

Tuy nhiên, bên cạnh cảm giác yêu đời yêu người, đôi lúc bạn sẽ bắt gặp mình đang trong trạng thái “tôi buồn không biết vì sao tôi buồn”. Một vài người thậm chí còn cảm thấy dễ mệt mỏi hơn những thời gian khác trong năm, tâm trạng lên xuống thất thường (hơn cả con gái trước khi đến kỳ), không còn hứng thú đi hội đi hè (mặc dù tháng trước còn mới ăn chơi tưng bừng). Mùa thu, lúc này, không còn là khoảng thời gian lai láng ý thơ nữa mà trở nên cực kỳ khó chịu và ám ảnh.

Nếu hàng năm thu sang, bạn lại lâm vào tình cảnh như vậy, thì rất có thể bạn đang bị trầm cảm theo mùa đấy.

Trầm cảm theo mùa là gì?

Trầm cảm là một chứng bệnh tâm lý, thường xuất phát từ những áp lực, sự cô đơn hay cú sốc tinh thần trong cuộc sống. Trầm cảm theo mùa, hay rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD – Seasonal Affective Disorder), về cơ bản, vẫn là một dạng của bệnh lý trầm cảm. Điểm khác biệt ở đây, là bạn có thể mắc trầm cảm vào bất cứ mùa nào trong năm. Trong khi đó, SAD:

• Thường xảy ra vào thời điểm cuối năm (từ khoảng tháng 9 đến tháng 1 năm sau)
• Có thời gian bắt đầu và kết thúc cụ thể, có tính chu kỳ (hình dung đơn giản, mỗi năm cứ đến “lúc đó”, bạn sẽ gặp phải SAD)
• Nguyên nhân chủ yếu được cho là từ sự thay đổi lượng ánh sáng giữa các mùa với nhau.

Trầm cảm theo mùa có triệu chứng gì?

SAD là một dạng của trầm cảm nên các triệu chứng sẽ không khác mấy với trầm cảm thông thường. Tuy nhiên, vẫn có một số khác biệt nhất định. Trên thực tế, một số người mặc dù SAD mỗi năm, nhưng họ hoàn toàn không nghĩ rằng mình đang bị bệnh, vì một trong những biểu hiện của rối loạn này lại là… ăn nhiều ngủ nhiều.

Một số triệu chứng điển hình của SAD:

• Người chậm chạp, uể oải; thường xuyên trong trạng thái lờ đờ, không tỉnh táo (mặc dù không thiếu ngủ)
• Tâm trạng ủ rũ, buồn bã, dễ bị kích động

Điều này được lý giải do chúng ta bị ảnh hưởng bởi ánh nắng Mặt trời. Tuyến tùng trong cơ thể người là nơi tiết ra melatonin – một hormone điều hòa nhịp thức-ngủ – và ánh sáng từ Mặt trời tác động đến việc cơ thể sản xuất hormone này. 

Bình thường, khi trời tối, hoặc khi không có ánh nắng, cơ thể tiết ra melatonin, tạo cảm giác mệt mỏi và buồn ngủ. Vào ban ngày, ánh sáng xanh có trong những tia nắng Mặt trời gây ức chế sản xuất melatonin, giúp cơ thể tỉnh táo. Thời điểm thu, đông, ngày ngắn đêm dài, thời gian chiếu nắng giảm, melatonin được sản xuất nhiều hơn.

Ngoài ra, lượng melatonin cao còn dẫn đến ức chế thyroxine và adrenaline, làm chúng ta cảm thấy chán nản, “mất động lực”, buồn bã, dễ rơi vào trạng thái tiêu cực hơn.

• Ăn nhiều hơn, đặc biệt là các thức ăn nhiều tinh bột (carb)
• Tăng cân nhanh chóng

Theo Liên minh bệnh tinh thần Quốc gia Hoa Kỳ (NAMI), thay đổi khẩu vị là một trong những triệu chứng đặc trưng của trầm cảm theo mùa. Phụ thuộc vào mỗi người, cảm giác thèm ăn có thể tăng hoặc giảm khi mắc phải vấn đề sức khỏe này. Một điều “thú vị” khác, là SAD có thể xảy ra vào cả mùa xuân, hè (mặc dù ít phổ biến hơn). Nhìn chung, SAD mùa lạnh sẽ khiến bạn thèm tiêu thụ đồ ăn chứa nhiều tinh bột, dẫn đến tăng cân nhanh chóng trong thời gian ngắn. Trong khi đó với SAD mùa hè thì bạn có thể gặp phải các triệu chứng gây mất khẩu vị và sụt cân.

Tăng hay giảm cân đột ngột đều là những việc gây ảnh hưởng đến không chỉ sức khỏe thể chất mà còn là sức khỏe tinh thần của bạn. Một số trường hợp nghiêm trọng có thể gặp phải những rối loạn ăn uống kéo dài ngay cả khi SAD đã kết thúc.

Việc thiếu hụt ánh sáng Mặt trời tiếp tục là nguyên nhân đóng vai trò lớn trong việc thay đổi khẩu vị thất thường này. Ánh nắng, một lần nữa, liên quan đến sự sản sinh serotonin – một hormone ảnh hưởng đến tâm trạng, sự thèm ăn, và hành vi ăn uống.

• Giảm hứng thú với các hoạt động thường ngày và các hoạt động yêu thích
• Cảm thấy vô vọng và có ý nghĩ tự tử

Cả trầm cảm và trầm cảm theo mùa đều có thể làm bạn nảy sinh suy nghĩ tự tử. Ngoài ra, người mắc phải vấn đề này còn cảm thấy chán nản mỗi ngày, thấy bản thân vô dụng không có giá trị. Bỗng nhiên mất hứng thú với các hoạt động từng yêu thích cũng là một trong nhiều triệu chứng của các tình trạng trầm cảm nói chung, trong đó bao gồm trầm cảm theo mùa. Vào mùa thu, đông, thời tiết cũng dần lạnh hơn, đôi khi “sáng nắng chiều mưa” thất thường, làm bạn ít có hứng thú ra ngoài trời, lười vận động, và ngại gặp gỡ giao tiếp với người xung quanh hơn. Trời lành lạnh quấn mình trong chăn có thể là một cảm giác gây nghiện, và thoải mái hơn rất nhiều so với việc phải đi ra ngoài đường, thế nhưng cứ mãi ở một mình (cộng thêm tâm trạng tiêu cực) sẽ càng làm trầm trọng những vấn đề tâm lý của bạn một khi đã mắc SAD.

Làm thế nào để hết SAD?

“Phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Thay vì đợi đến lúc bị bệnh, thì chúng ta có thể phòng ngừa trước căn bệnh này.

Tăng tiếp xúc với ánh nắng Mặt trời

“Mở cửa ra cho ánh sáng vào phòng”, chăm kéo rèm lên để phòng bạn được chiếu sáng nhiều nhất có thể. Nếu khu vực hoặc căn hộ nơi bạn đang ở không đón được ánh sáng tự nhiên, thì bạn có thể giải quyết bằng cách sử dụng đèn chiếu sáng trong vòng 30 đến 60 phút mỗi ngày. 

Ngoài ra, bạn có thể đi bộ ngoài trời. Thời điểm buổi sáng 6-7h sẽ là tốt nhất để cơ thể có thể tiếp nhận được ánh sáng Mặt trời mà không gây ảnh hưởng gì nhiều đến làn da.

Tập thể dục

Giống như hấp thu ánh sáng, tập thể dục: chạy, đi bộ hay yoga khoảng 10 – 15 phút/ngày đều rất tốt. Tập thể dục giúp tăng tiết endorphins – hormone giúp bạn hưng phấn và tăng cảm giác “thành công” hơn. Chọn bất cứ môn thể thao nào bạn thích và phù hợp, đồng thời lưu ý chế độ dinh dưỡng khi tập luyện nữa nhé.

Thay đổi chế độ ăn

Nếu mùa hè là mùa chơi bời ăn uống thỏa thuê, thì mùa thu là lúc thích hợp bạn xem lại chế độ ăn hàng ngày để có những điều chỉnh thích hợp. Thèm tinh bột đấy, nhưng đừng nạp quá nhiều vào người cơm hoặc bánh mì. Thay vào đó, nên ăn khoai lang, yến mạch, gạo lứt, táo, cà chua,… là những thực phẩm chứa tinh bột tiêu hóa chậm, giảm nguy cơ tăng cân.

Ngoài ra, cũng nên bổ sung omega-3 (cá, rau bina, hạt óc chó,…) và vitamin D (sữa, trứng, cá hồi,…).

Suy nghĩ khác đi

Mặc dù câu nói “Đừng nghĩ những thứ tiêu cực nữa” là câu nói thuộc top cliche nhất trên đời, nhưng để có một sự thật là để đừng SAD, thì đừng tự động tìm đến nỗi buồn. Thay vì nghĩ rằng “mùa thu là tiền đề cho sự kết thúc”, thì bạn có thể thử thay đổi thành “đây là thời điểm đẹp nhất trong năm”. Hoặc thay vì nhìn ra cửa sổ thấy lá vàng lìa cành như một dấu hiệu của… chết chóc, mất mát, thì bật Emily in Paris lên, tự cho bản thân trải nghiệm bữa tiệc thời trang đầy màu sắc cùng nàng Lily Collins xinh đẹp.

Còn nếu như đã SAD thật, thì bạn sẽ được điều trị bằng quang trị liệu (liệu pháp đèn chiếu), dùng thuốc, hoặc tâm lý trị liệu, vì nói gì thì nói, đây cũng là một căn bệnh mà.