Bắt nạt được định nghĩa là “một dạng hành vi hung hăng khi ai đó cố ý và nhiều lần gây khó chịu hoặc thương tích hoặc cho người khác. Bắt nạt có thể diễn ra dưới hình thức tiếp xúc cơ thể, dùng lời nói hoặc qua những hành động tế nhị hơn”.
Ai có thể trở thành kẻ bắt nạt? Câu trả lời là ai cũng có khả năng trở thành kẻ bắt nạt. Đó có thể là một “anh / chị đại” trong trường học, một người sếp hoặc đồng nghiệp có xu hướng áp bức người khác, một người bạn đời kiểm soát thái quá, một người hàng xóm thô lỗ, một người họ hàng ưa hạ thấp người khác, một vị phụ huynh lạm dụng con cái, hoặc bất cứ ai có mặt trong rất nhiều những mối quan hệ độc hại khác.
Vậy ai là nạn nhân của bắt nạt? Một lần nữa, ai cũng có khả năng trở thành nạn nhân của bắt nạt, bao gồm cả những người từng bắt nạt người khác (và ngược lại). Nạn nhân của bắt nạt phải trực tiếp hứng chịu những lời nói, hành vi bắt nạt từ người khác. Điều này gây tác động mạnh mẽ đến lòng tự trọng và giá trị bản thân họ. Từ những phản ứng cảm xúc tiêu cực (lo sợ, thất vọng, tức giận,…), nạn nhân có thể nảy sinh nhiều suy sụp tâm lý khác.
Điều đáng sợ ở đây là không có khuôn mẫu hay thước đo cụ thể nào để nhận diện “thủ phạm”, cũng như để biết mình có phải đang là nạn nhân hay không. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể nhận dạng 5 “chiến thuật” phổ biến hay được những kẻ bắt nạt sử dụng để gây tổn hại cho nạn nhân.
Bắt nạt thể chất
Bắt nạt thể chất là những hành vi đe dọa, quấy rối, và gây hại về thể chất, như:
- Tấn công thể xác: trực tiếp đánh đập, gây tổn hại thân thể,…
- Bạo lực “ảo”: giơ nắm đấm hù dọa, ném đồ đạc để dọa nạn nhân,…
- Tống tiền
- Hiếp dâm: hành động dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực để thực hiện hành vi quan hệ tình dục trái với ý muốn của nạn nhân.
- Cưỡng dâm: dùng mọi thủ đoạn khiến nạn nhân miễn cưỡng quan hệ tình dục. Hành vi này không phải hiếm, đặc biệt là trong những mối quan hệ tình cảm, tuy nhiên lại hay bị bỏ qua do nhiều người nghĩ rằng đã là người yêu / chồng / vợ nhau thì không thể nói rằng họ cưỡng ép mình.
- Bạo lực gia đình
- Quấy rối tình dục: đặc biệt là tại nơi làm việc
- Vi phạm không gian cá nhân của người khác
- Gây sức ép với nạn nhân bằng cách thể hiện những ưu thế về kích thước (kẻ bắt nạt to con hoặc khỏe mạnh hơn nạn nhân) hoặc số lượng (huy động nhiều người để trấn áp nạn nhân)
Tôi đã từng bị bắt nạt. Điều đó vô cùng kinh khủng. Không chỉ việc bắt nạt mà còn là cảm giác mình thật thấp kém
Robert Cormier (nhà văn, nhà báo)
Bắt nạt vật chất
Bắt nạt vật chất hoặc bắt nạt hữu hình là hành vi sử dụng quyền lực (chức danh, chức vụ,…) hoặc vật chất (thông qua tài chính, thông tin, hoặc pháp lý) như một hình thức đe dọa, quấy rối, và gây tổn hại cho nạn nhân.
Quyền lực càng lớn, sự lạm dụng càng nguy hiểm
Edmund Burke (chính trị gia, triết gia)
Trong những tình huống này, kẻ bắt nạt lợi dụng ưu thế về tầm vóc và nguồn lực của mình để thống trị và kiểm soát nạn nhân. Hình thức bắt nạt này thường diễn ra ở công sở hoặc trong các trường hợp liên quan đến pháp luật.
Bắt nạt bằng lời nói
Bắt nạt bằng lời nói là những hành vi đe dọa, hạ nhục, trêu chọc, lăng mạ, phán xét, chỉ trích người khác, hoặc dùng những ngôn ngữ phân biệt chủng tộc, phân biệt giới tính, kỳ thị đồng tính.
Những vết sẹo do tổn thương tinh thần gây ra cũng đau đớn và dai dẳng như những vết thương trên cơ thể, nhưng chúng thường không dễ thấy bằng.
Lundy Bancroft (tác giả, chuyên viên tư vấn trong mảng tâm lý trẻ em và bạo lực gia đình)
Gây hấn thụ động
Gây hấn thụ động hay còn gọi là “bắt nạt ẩn” là hình thức bắt nạt ít khi được đề cập cũng như khó nhận ra, nhưng nó lại được xem là một trong những hình thức độc ác nhất. Những kẻ bắt nạt ẩn “giết chết” nạn nhân không phải bằng sức mạnh hay bạo lực, mà bằng sự khôn khéo xảo quyệt. Một số ví dụ của gây hấn thụ động bao gồm:
- Buôn chuyện tiêu cực về người khác
- Đùa cợt, trêu chọc ác ý về người khác
- Mỉa mai
- Giao tiếp với người khác bằng thái độ trịch thượng, cố tình dùng ánh mắt, nét mặt, hoặc cử chỉ để cố tình gây ra sự bối rối, bất an, xấu hổ cho người khác
- Dùng silent treatment ― dùng chiêu thức “miễn giao tiếp” để khủng bố tinh thần người khác
- Cố tình cô lập người khác khỏi các tương tác xã hội hoặc trong môi trường công việc
- Cố tình phá hoại cuộc sống, hạnh phúc, hay thành công của người khác.
Bạo lực mạng
Hành vi này có thể bao gồm một hoặc tất cả những “chiêu thức” phía trên, điểm khác biệt là nó diễn ra trên môi trường trực tuyến, như: mạng xã hội, tin nhắn, video, email, diễn đàn,… Đặc biệt là hành vi đánh cắp danh tính.
Xem thêm: Hậu quả khôn lường của bạo lực mạng
Kết
Mặc dù được chia ra thành 5 loại khác nhau, nhưng điểm chung của các hình thức bắt nạt này là khi lặp đi lặp lại, chúng sẽ trở thành các hình thức lạm dụng thể chất, tinh thần và / hoặc tình cảm. Trừ khi nạn nhân thiết lập các ranh giới và có biện pháp để đối mặt thì kẻ bắt nạt có khả năng lặp lại và gia tăng những hành vi lạm dụng.
Những kẻ bắt nạt thường chọn những nạn nhân mà họ cho là yếu hơn. Vì vậy, bằng cách im lặng và thụ động chấp nhận những gì kẻ bắt nạt gây ra, bạn đã tự biến mình thành “miếng mồi ngon” của họ. Mặc dù hung hăng, nhưng không ít kẻ bắt nạt cũng chính là những người hèn nhát: một khi nạn nhân của họ bắt đầu phản kháng, họ sẽ chùn bước.
Khi đối đầu với những kẻ bắt nạt, hãy nhớ đặt mình vào vị trí mà bạn có thể tự bảo vệ mình một cách an toàn. Bạn có thể sẽ phải một mình chống cự, hoặc nhận được sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè,… Điều quan trọng là đừng chịu đựng một mình và im lặng thỏa hiệp với những kẻ đang gây ra đau khổ cho mình.
Thảo luận về bài viết