#LocalZine: Cô Mía – Người ấy là ai?

#LocalZine là tập hợp những câu chuyện và trải nghiệm về đời sống, văn hóa Việt

Thế hệ 8x, 9x hẳn không còn lạ gì những xe nước mía dọc đường phố, với hình ảnh cô gái có mái tóc bồng bềnh đậm chất thời trang những năm 70, trên tay cầm ly nước mía, trên môi nở nụ cười.

Nước mía – thức uống bình dân của người Việt

Nước mía có thể xem là món giải khát tiêu biểu cho khu vực miền Nam và miền Trung Việt Nam. Đi từ miền núi, sang miền biển, xuống đồng bằng, về miệt sông nước, đâu đâu cũng thấy nước mía. Vừa rẻ vừa ngon, bảo sao không phổ biến cho được.

Cái thời xưa chưa nhiều quán trà sữa, quán cà phê decor sang trọng với menu toàn những món cầu kỳ từ Âu sang Á, thì nước mía là một thứ quà từ người lớn đến trẻ con đều mê. Trưa hè nóng nực, tấp vô xe nước mía bên đường kêu một ly, rồi vừa ngồi thưởng thức món uống ngọt lành vừa tận hưởng chút giây phút nghỉ ngơi yên bình, hỏi còn cái thú nào hơn. Còn với lũ trẻ con, sau khi chạy nhảy tưng bừng, mồ hôi nhễ nhại mà xin được ba má tiền ra xe nước mía đầu hẻm thì quả là không có “sướng” bằng.

Bản thân nước mía bình dân đã đành, nước mía còn “bình dân hóa” cả người thưởng thức. Ghé mông ngồi xuống mấy chiếc ghế nhựa bày quanh xe thì còn phân biệt ai sang ai hèn. Chị bán tạp hóa cũng như ông chú doanh nhân, công dân bình thường khác chi người đã nổi tiếng. Ai cũng chờ đợi giây phút ly nước mía thơm thơm, ngọt ngào mà không gắt cổ được bưng ra để uống một cái cho “đã” cơn khát.

Mà đã đi uống nước mía, hẳn không ai không để ý một nhân vật quen thuộc, có mặt trên hầu hết xe nước mía vỉa hè.

Cô Mía – Nàng Mona Lisa Việt Nam

Nếu Mona Lisa khiến thế giới “đau đầu” đi tìm ý nghĩa phía sau nụ cười bí hiểm của nàng, thì cô Mía cũng không hề thua kém về mức độ mờ mịt của lý lịch. Cô Mía xuất hiện trên các xe nước mía với mái tóc bồng bềnh, lọn tóc uốn lượn phong cách thập niên 70, tay cầm ly nước mía, mặc một chiếc áo với phần cổ diềm đăng ten. Thật ra cô Mía chỉ là tên người ta quen miệng gọi, chứ chẳng ai biết “cô” là ai, tên thật là gì. Câu chuyện về cô vẫn còn là một ẩn số với nhiều người.

Cũng không biết cô chính thức xuất hiện từ lúc nào. Trong thập niên 1960, đa số người bán đều không quan tâm nhiều đến việc đưa hình ảnh vào để thu hút khách hàng. Họ dạo quanh các khu phố với xe mía bằng gỗ, một hình ảnh cổ điển hơn nhiều so với xe mía bằng kim loại hiện nay. Lúc này, dĩ nhiên vẫn chưa có cô Mía. Đến thập niên 70 và 80 cũng thế. Nhưng vào khoảng những năm 90, hình vẽ cô Mía đã bắt đầu xuất hiện khắp mọi nơi trên các xe bán nước mía trong thành phố.

Cô Mía khác nhau ở mỗi nơi cô tới. Cô Mía có “gu” thời trang cũng khác nhau tùy vào chỗ mà cô ở. Có lúc nhìn cô Tây cực Tây, có lúc nhìn cô chân chất như người dưới quê. Bình thường thì cô để tóc đen, lâu lâu có anh nào hứng chí cho cô nhuộm vàng xanh thêm một tí. Phần lớn chúng ta có thể miêu tả hình ảnh cô Mía từ trí nhớ, nhưng chính vì cô khác nhau ở mỗi chỗ nên hình ảnh của cô cũng “hư hư thực thực”.

Tuy nhiên, vẫn có người hứng thú truy tìm nguồn gốc của cô. Khoảng đầu những năm 2010, một nghệ sĩ graffiti tên Liar Ben quyết tâm đi tìm “câu chuyện đằng sau” cô Mía. Anh lập hẳn trang fanpage cho nhân vật này và dành nhiều năm nghiên cứu nàng thơ của xe mía Việt Nam.

Theo Ben, “cô gái này là một sự tượng trưng về văn hóa đời sống mà ở đó những giá trị xã hội được phơi bày trên hình thức kinh doanh phi công nghiệp”. Tuy vậy, không phải công sức nào bỏ ra cũng được đền đáp xứng đáng, Ben thừa nhận rằng cố gắng tìm hiểu cô Mía là ai thật sự như việc “mò kim đáy bể” trong thời đại này. “Mục tiêu trong việc quảng bá và tìm hiểu đã đưa tôi đến gần hơn cơ hội khám phá bí ẩn đằng sau cô Mía,” anh chia sẻ trên một bài viết trong trang Facebook. “Tuy vậy, thật tình tôi phải nói rằng mục tiêu của mình sẽ không thành hiện thực vì phần lớn những nghệ nhân vẽ cô Mía đã qua đời, vì vậy những hình vẽ hiện nay chỉ là sự sao chép lại của quá khứ.”

Cô Mía trong xã hội hiện đại

Với sự xuất hiện của những xe nước mía “siêu sạch”, thêm vào đó là những thiết kế hiện đại hơn, cô Mía đang dần vắng bóng trên đường phố. Tuy vậy, hình ảnh của cô mãi luôn là một phần trong ký ức của biết bao con người trước thời đại công nghệ thông tin bùng nổ hiện nay.

Hình ảnh đại sứ thương hiệu nước mía Việt Nam chắc sẽ khó có ai vượt mặt được người con gái “vô danh” này: Cô Mía hiện vẫn đang là nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều nghệ sỹ, dù là giữ phong cách cổ điển ngày xưa hay biến tấu theo nhịp sống hiện đại.