“Biên tập” lại cuộc đời – Cách chinh phục mục tiêu năm mới

Chúng ta đang ở những ngày cuối cùng của năm 2021 – một năm nhiều mất mát đau thương do đại dịch COVID-19.

Những mong muốn đổi thay, những kế hoạch phát triển, chắc hẳn ai cũng có. Mình sẽ học thêm một ngoại ngữ mới, Mình sẽ tập một môn thể thao, Mình sẽ ăn uống thật lành mạnh… Thế nhưng, đã bao giờ bạn nhìn lại bản New Year resolution (mục tiêu năm mới) từ năm trước, và nhận ra mình đã “quên” thực hiện phần lớn trong số đó?

Có một nguồn năng lượng thúc đẩy bất chợt đến với chúng ta vào mỗi thời điểm năm mới, và nó có tên gọi riêng là hiệu ứng khởi đầu mới. Không chỉ riêng với dịp đầu năm, bạn cũng có thể cảm nhận sự hứng khởi này vào những dịp khởi đầu mới nói chung – chẳng hạn như ngày sinh nhật, hôm khai giảng năm học mới,v.v.

Nghiên cứu của các nhà khoa học hành vi – Hengchen Dai, Katherine Milkman, và Jason Riis, đã chứng minh rằng, mọi người thường cam kết với việc theo đuổi mục tiêu hơn ngay sau những khoảnh khắc “khởi đầu mới mẻ” này, và thậm chí, khả năng cao là họ sẽ chăm chỉ hơn hẳn.

Những khởi đầu mới mẻ giúp chúng ta bỏ lại phía sau những thất bại cũ từ tuần trước, tháng trước, hoặc năm trước, nghiêm túc xem xét lại cuộc đời mình, và bắt đầu mơ mộng về một tương lai tốt đẹp hơn. Đồng thời, đây là “cái cớ” để bản thân thay đổi – mang lại những đổi mới tích cực và chân thật trong cuộc sống.

Những rào cản không ngờ để thực hiện mục tiêu

Tuy có rất nhiều người trong chúng ta ngồi xuống đặt các mục tiêu tốt đẹp cho năm mới vào những ngày cuối cùng trong năm, song chỉ một số ít mới thực sự kiên trì theo đuổi chúng đến cùng.

Kỳ vọng cao để rồi thất vọng nhiều

Theo như Bettina Höchli – nhà nghiên cứu cấp cao thuộc Đại học Bern, khoa Hành vi Người tiêu dùng cho biết. “Có vài lý do khiến những mục tiêu của chúng ta không thành. Một trong số đó là do chúng ta đặt kỳ vọng quá cao.”

Việc bạn tận dụng dịp “khởi đầu mới mẻ” để bắt đầu một mục tiêu mới là một điều tốt, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn trở thành một con người mới, với những động lực và sở thích mới. Bạn biết thế nào rồi đó: Bạn chẳng đi gym lần nào trong hơn cả năm trời, nhưng, bắt đầu từ tháng Một, bạn dự định sẽ đi tập 3 lần một tuần.

Sự thay đổi bản thân 360 là điều không thể. Nếu bạn muốn làm quen với một hành vi về lâu dài, cách tốt hơn cả là hãy bắt đầu với những thay đổi nhỏ.

Theo Höchli, việc đạt được những mục tiêu năm mới thường bao gồm cả việc xây dựng những thói quen mới. Thay vì chỉ tập trung vào những mục tiêu cụ thể và ngắn hạn, bà gợi ý chúng ta nên nhìn ra bức tranh tổng thể và cân nhắc những nguyện vọng dài hạn hơn.

Đây không chỉ là về một hành vi đơn lẻ trong một khoảng thời gian nhất định. Đây còn là sự thay đổi hành vi được duy trì trong khoảng thời gian dài.

Những mục tiêu như thế này còn gọi là những mục tiêu trừu tượng (superordinate goals) – ít chú trọng vào những hành vi cụ thể mà tập trung hơn về con người mà bạn muốn trở thành. Đó có thể là những mục tiêu để trở nên khỏe mạnh hơn, hoặc tập thói quen yêu bản thân vào mỗi tối.

Những mục tiêu trừu tượng có phạm vi rộng hơn rất nhiều so với những mục tiêu cụ thể (subordinate goals) – bao gồm việc gọi salad cho bữa tối hoặc từ thiện $50 cho ngân hàng thức ăn địa phương.

Có thể thấy, mục tiêu trừu tượng cũng sẽ linh hoạt hơn những mục tiêu cụ thể, bởi chúng có thể áp dụng trong nhiều hoàn cảnh khác nhau.

Ví dụ như mục tiêu Trở nên khỏe mạnh hơn có thể bao gồm rất nhiều hoạt động – từ việc chiến thắng một cuộc đua marathon cho đến việc đi dạo trong công viên. Vậy nên nếu bạn không thành công trong lần đầu cố gắng tập thể dục, thì bạn vẫn có rất nhiều cách khác để thực hiện mục tiêu này. Trong khi đó, những mục tiêu cụ thể như Đi tập gym vào thứ Tư lại hẹp hơn nhiều, bởi thế nên dễ dàng khiến ta thất bại hơn.

Sự tự tin và lạc quan là chìa khóa thành công

Việc đặt ra những mục tiêu đúng đắn tất nhiên là quan trọng rồi, nhưng cách chúng ta nhìn nhận về bản thân cũng quan trọng không kém. Sự tự tin về năng lực của bản thân – niềm tin rằng chúng ta có thể giải quyết bất cứ việc gì trong tay, là một trong những yếu tố quan trọng nhất để đạt được mục tiêu.

Một nghiên cứu đã tìm ra rằng, sự tự tin vào khả năng thay đổi là một trong những dấu hiệu tích cực nhất khi chúng ta dự đoán việc chinh phục mục tiêu năm mới có tiến triển hay không. Trong hơn 200 người tham gia nghiên cứu này, những người thành công nhất không chỉ là những người tự tin hơn, mà còn là những người suy nghĩ tích cực hơn bởi họ tin tưởng vào khả năng của bản thân và dành ít thời gian để chỉ trích chính mình.

Cũng theo Höchli, một trong những cách tốt nhất để luôn vui vẻ tích cực chính – nghe có vẻ thật ngược đời, nhưng đó là lường trước những gì xấu nhất có thể xảy ra.

Bạn nên biết rằng, vào một thời điểm nào đó bạn sẽ chững lại. Điều đó không có nghĩa là bạn đã thất bại, mà đơn giản chỉ là bạn cần cố gắng lại một lần nữa thôi.

Việc tính đến những trở ngại có thể vấp phải trên con đường chinh phục thành công là một cách hữu hiệu để tính toán các chiến thuật vượt qua chúng. Thêm vào đó, việc chuẩn bị tinh thần cho những thất vọng tiềm tàng ngay khi bắt đầu cũng có thể có những tác động tốt đến tâm lý – bạn sẽ cảm thấy đỡ suy sụp nếu như chúng xảy ra.

Siêu năng lực dự đoán cảm xúc

May mắn làm sao, sự thất vọng khi chúng ta không đạt được mục tiêu lại đem đến ít đau khổ hơn ta tưởng.

Elizabeth Dunn – giáo sư tâm lý học thuộc đại học British Columbia, đã dành ra nhiều năm để nghiên cứu khái niệm dự báo cảm xúc (affective forecasting) – nghĩa là khả năng mà chúng ta có thể dự đoán những cảm xúc tương lai của mình.

Chuyên môn của Dunn là tâm lý học hạnh phúc, và bà cho rằng, con người chúng ta không nhận ra rằng mình có thể đương đầu với các tình huống tiêu cực tốt đến mức nào.

Chúng ta nhìn nhận khả năng miễn dịch tâm lý của bản thân như thể nó rất không hiệu quả hay thậm chí không hề tồn tại.

Tuy nhiên, Dunn nói rằng những dự đoán sai lệch này không phải lúc nào cũng là một điều xấu.

Ví dụ, khi ôn tập cho một bài kiểm tra quan trọng hoặc chuẩn bị cho một bài thuyết trình lớn, việc phóng đại cảm giác tồi tệ nếu làm hỏng việc có thể lại chính là động lực bạn cần để thành công. Sự cường điệu hoá những tác động cảm xúc do những kết quả khác nhau mang lại có thể là một điều tốt, nếu như nó giúp ta nghiêm túc hơn với mục tiêu của mình.

Có một niềm vui đang bị lãng quên

Một điều mà khi chúng ta mải đâm đầu vào những mục tiêu khó nhằn đó chính là bản thân đang lãng quên nhưng niềm vui có được từ chặng đường trước khi đến đích.

Cảm giác chinh phục được các mục tiêu thì tuyệt đấy, nhưng sau đó chúng ta có thể cảm thấy mất phương hướng một chút. Bạn vừa mới dành rất nhiều thời gian và công sức cho một việc nào đó, và rồi bạn đã hoàn thành nó. Nhưng trớ trêu thay, tuy điều này có thể khiến bạn cảm thấy rất vui hoặc nhẹ nhõm, nhưng nó cũng sẽ khiến bạn cảm thấy trống rỗng – cảm giác chóng vánh là điều khó tránh khỏi.

Đó là lý do tại sao Höchli, cũng như Dunn, khuyến khích chúng ta hãy tận hưởng quá trình tiến tới thành công nhiều nhất có thể. Cứ tận hưởng đi! Đó chính là phần thưởng giá trị nhất trong tất cả mọi thứ.

Ảnh minh họa: Abbey Lossing/NYTimes

Xem thêm:
7 kiểu nghỉ ngơi để nạp đầy năng lượng trong mùa Tết
#Nghĩ: Bóc trần cái tôi bằng biểu tượng Ogham
#NgườiLớnĐiLàm: Những tuyệt chiêu lấy lại năng lượng sau Tết