Mỗi ngày, hàng triệu giao dịch tài chính diễn ra trên toàn thế giới. Đằng sau những con số khô khan ấy là một hệ thống tài chính phức tạp và nhạy cảm. Tuy nhiên, ẩn sâu trong đó là một mối đe dọa âm thầm nhưng vô cùng nguy hiểm: tội phạm rửa tiền.
Rửa tiền là quá trình biến những đồng tiền kiếm được từ các hoạt động bất hợp pháp như buôn lậu ma túy, tham nhũng, hoặc khủng bố thành những đồng tiền có vẻ ngoài trong sạch. Qua đó, tội phạm không chỉ trục lợi bất chính mà còn làm suy yếu nền kinh tế, gây mất ổn định xã hội và đe dọa an ninh quốc gia.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản chất của tội phạm rửa tiền, những thủ đoạn tinh vi của tội phạm, cũng như những hậu quả nghiêm trọng mà nó gây ra. Từ đó, mỗi người chúng ta sẽ có ý thức hơn về vấn đề này và cùng nhau chung tay xây dựng một xã hội công bằng, trong sạch.
Rửa tiền là gì?
Rửa tiền là một quá trình cho phép tội phạm chuyển hoặc rút tiền trong khi che giấu thông tin chi tiết về dòng tiền, thường là do chúng kiếm được thông qua các hành vi bất hợp pháp. Rửa tiền giúp ngụy trang nguồn gốc của tiền, nó thuộc về ai, nó đến từ đâu hoặc nó đi đến đâu.
Rửa tiền là một loại tội phạm tài chính cố ý đưa nguồn tiền thường được tạo ra từ các hoạt động bất hợp pháp vào các dòng tài chính và kinh tế, như ngân hàng. Từ đây, tội phạm có thể sử dụng hợp pháp tiền để mua hàng hóa và dịch vụ. Trong bối cảnh rửa tiền, ‘tiền bẩn’ đề cập đến tiền kiếm được bất hợp pháp và ‘tiền sạch’ là khi nó được xóa dấu vết và hợp pháp hóa chúng để sử dụng tự do. Rửa tiền là hành vi lừa dối hệ thống để khiến tiền bẩn trông giống như tiền sạch.
Như chúng ta sẽ tiếp tục khám phá, rửa tiền có những tác động tiêu cực lớn đến xã hội. Một trong những vấn đề chính là một khi tiền bẩn thành tiền sạch, thì số tiền này có thể tiếp tục tài trợ cho các hoạt động tội phạm tạo ra tiền bẩn và cứ thế làm cho tác động ngày càng tồi tệ hơn. Tội phạm rửa tiền vì nếu không chuyển đổi tiền bẩn, chúng sẽ phải giữ lại số lượng lớn tiền mặt tích lũy trong mình, điều đó sẽ khiến chúng gặp khó trong việc tự do thực hiện các giao dịch.
Để bảo vệ nền kinh tế và xã hội khỏi tội phạm rửa tiền và giảm thiểu các hoạt động bất hợp pháp này, các giao thức chống rửa tiền được quy định nhằm yêu cầu các công ty phải tuân theo các biện pháp kiểm soát cụ thể.
Nếu bạn là một doanh nghiệp hoạt động trong một thị trường liên quan, bạn có thể bị ảnh hưởng bởi các yêu cầu này. Tìm hiểu về rửa tiền, tác động xấu của nó như thế nào đối với nền kinh tế và xã hội, cũng như các loại hình rửa tiền khác nhau, các bước chuyển đổi và cách thức mà các nhà chức trách thực hiện để ngăn chặn nó có thể giúp bạn hiểu tại sao việc duy trì các biện pháp kiểm soát nội bộ như thẩm định khách hàng và sàng lọc danh sách trừng phạt lại quan trọng.
Rửa tiền có ý nghĩa gì đối với bạn?
Nhiều quốc gia ở Trung Đông trở thành nơi chuyên rửa tiền đang tìm cách đa dạng hóa nền kinh tế của họ bằng cách giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ và phát triển lĩnh vực tài chính của họ bằng cách mở cửa cho thương mại và đầu tư nước ngoài. Việc Qatar đăng cai World Cup năm 2024 và khoản đầu tư hiện tại của Saudi Arabia vào thể thao toàn cầu phản ánh xu hướng hướng mở cửa này. Kết quả là, đã có một loạt các luật được ban hành gần đây ở các nước Trung Đông nhằm để tăng cường chế độ Chống rửa tiền.
Mặc dù thường có các giai đoạn rửa tiền riêng biệt, nhưng có rất nhiều cách khác nhau để rửa tiền có thể xảy ra và nhiều lĩnh vực mà nó có thể thực hiện. Điều này khiến việc chống lại vấn đề này ở quy mô lớn trở thành một thách thức liên tục đối với các nhà chức trách, và kết quả là, các cơ quan và các quy định yêu cầu các tổ chức tài chính duy trì các tiêu chuẩn, chính sách và kiểm tra các giao dịch tài chính để chứng minh rằng họ đang ngăn chặn rửa tiền.
Những kẻ phạm tội tham gia vào các hoạt động này thường phải rửa tiền vì chúng không thể thực hiện các giao dịch cần thiết để duy trì hoạt động thông qua tiền mặt. Tiền mặt nguy hiểm và kém hiệu quả hơn nhiều, vì vậy chúng cần phải biến số tiền mặt này thành tiền sạch trong hệ thống tài chính hợp pháp.
Số lượng tiền sạch này có thể giúp tội phạm tự bảo vệ mình đồng thời phát triển các hoạt động bất hợp pháp. Đây là lý do tại sao các tổ chức tài chính và ngân hàng là mục tiêu của những kẻ rửa tiền và lý do tại sao ngành này được quản lý chặt chẽ để giảm thiểu sự hiện diện của nó.
Các thủ tục, quy định phức tạp của chính phủ giúp các doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro khi làm việc với những kẻ rửa tiền và để bảo vệ chính họ cũng như xã hội. Đối với các tổ chức tài chính, điều này liên quan đến các quy trình xác minh danh tính khách hàng giúp bạn kiểm tra và xác minh khách hàng tiềm năng và xác định mức độ rủi ro của họ. Những hành động này giúp làm nổi bật các thực thể có rủi ro cao như Người có liên đới chính trị và tội phạm tài chính.
Quá trình rửa tiền
Tội phạm rửa tiền thường sử dụng một quy trình rửa tiền ba giai đoạn:
Giai đoạn 1: Sắp xếp (Placement)
Đầu tiên là cung cấp đầu vào rõ ràng hơn của tiền bẩn trong hệ thống tài chính hợp pháp, có thể là các giao dịch kinh doanh mà ngân hàng nhận tiền mặt và chuyển đổi nó thành tiền điện tử sạch. Một tội phạm hoặc tổ chức tội phạm sở hữu một doanh nghiệp nhà hàng hợp pháp. Tiền thu được từ các hoạt động bất hợp pháp được gửi dần dần vào một ngân hàng bằng cách nhà hàng báo cáo doanh thu tiền mặt hàng ngày cao hơn thực tế.
Giả sử, nhà hàng thu được 2.000 đô la tiền mặt trong một ngày. Thêm 2.000 đô la nữa – là tiền đến từ các hoạt động bất hợp pháp – sẽ được thêm vào số tiền đó, và nhà hàng sẽ báo cáo sai rằng họ đã thu được 4.000 đô la tiền mặt trong ngày. Tiền hiện đã được gửi vào tài khoản ngân hàng hợp pháp của nhà hàng và xuất hiện như một khoản tiền gửi thông thường của doanh thu kinh doanh nhà hàng.
Giai đoạn 2: Phát tán (Layering)
Thứ hai là việc ghép nối thêm các giao dịch để tạo thêm các lớp chuyển đổi vào tiền gửi vào ngân hàng: làm phức tạp hơn việc ngụy trang nguồn tiền đầu vào. Nhiều giao dịch này sẽ tạo lớp phủ, chôn vùi thông tin về nguồn gốc ban đầu dòng tiền đó thuộc về ai.
Để giải quyết vấn đề thuế – tức là để tránh cho nhà hàng phải chịu một hóa đơn thuế quá lớn do ghi nhận doanh thu nhiều hơn doanh thu tạo ra – và để tiếp tục ngụy trang nguồn gốc của các khoản tiền gửi thêm, nhà hàng có thể đầu tư tiền vào một doanh nghiệp hợp pháp khác, chẳng hạn như bất động sản.
Các vấn đề được che giấu tốt hơn nữa khỏi các nhà chức trách bằng cách sử dụng các công ty vỏ bọc hoặc công ty holding (một công ty làm chủ cổ phần của các công ty khác) kiểm soát một số doanh nghiệp mà tiền được rửa có thể giao dịch qua.
Việc “phát tán” thường liên quan đến việc chuyển tiền qua nhiều lớp giao dịch, tài khoản và công ty – nó có thể đi qua một sòng bạc để được ngụy trang thành tiền thắng cược, đi qua một hoặc nhiều dịch vụ chuyển đổi ngoại tệ, được đầu tư vào thị trường tài chính và cuối cùng được chuyển đến các tài khoản ở các thiên đường rửa tiền nước ngoài nơi các giao dịch ngân hàng chịu ít sự giám sát và quy định hơn.
Nhiều lần chuyển tiếp từ tài khoản này sang tài khoản khác, hoặc từ doanh nghiệp này sang doanh nghiệp khác, khiến việc truy tìm tiền và liên kết nó với nguồn gốc bất hợp pháp ban đầu ngày càng khó khăn.
Giai đoạn 3: Quy tụ
Giai đoạn cuối cùng là việc tích hợp tiền sạch hiện tại vào xã hội, nơi những kẻ rửa tiền có quyền truy cập vào các quỹ được coi là hợp pháp. Điều khó khăn đối với việc thực thi pháp luật là tiền bất hợp pháp thường được kết hợp với tiền hợp pháp khiến việc xác định khi nào nó xảy ra cũng như xác định phạm vi của nó trở nên khó khăn hơn.
Trong giai đoạn cuối cùng của rửa tiền – tích hợp – tiền được đặt vào đầu tư kinh doanh hoặc chuyển đến các cá nhân hợp pháp. Nó có thể được sử dụng để mua hàng hóa xa xỉ cao cấp, chẳng hạn như đồ trang sức hoặc ô tô. Nó thậm chí có thể được sử dụng để tạo ra một thực thể kinh doanh khác thông qua đó các khoản tiền mặt bất hợp pháp trong tương lai sẽ được rửa sạch.
Tại giai đoạn này, lý tưởng nhất là tiền đã được rửa sạch đủ để tội phạm hoặc doanh nghiệp tội phạm có thể sử dụng nó một cách tự do mà không cần phải dùng đến bất kỳ chiến thuật tội phạm nào. Tiền thường được đầu tư hợp pháp hoặc trao đổi lấy tài sản đắt tiền như bất động sản.
Ai Có Thể Rửa Tiền?
Thật không may, các kế hoạch rửa tiền có thể mang lại lợi ích cho nhiều hình thức tội phạm khác nhau, nơi những kẻ phạm tội có thể đến từ tầng lớp trí thức, các doanh nghiệp cũng như từ đường phố.
Nó có thể được thực hiện bởi một thủ phạm lợi dụng toàn bộ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp hoặc một nhóm thủ phạm hợp tác để rửa tiền. Quá trình này thường đến từ các hoạt động bất hợp pháp sau đây.
- Buôn Lậu Ma Túy
Buôn lậu ma túy là bất hợp pháp nên tất cả việc mua bán của họ đều hoạt động ngầm và ngoài tầm kiểm soát của các hệ thống tài chính và cơ quan thuế. Hoạt động này cũng tập trung vào tiền mặt và hoạt động xuyên biên giới, có nghĩa là chúng có thể rửa tiền để biến tiền mặt thành một hình thức tài chính hữu ích hơn đồng thời vẫn che giấu nguồn gốc của nó.
Nó cũng tập trung vào tiền mặt và hoạt động xuyên biên giới, có nghĩa là chúng có thể rửa tiền để biến tiền mặt của mình thành một hình thức tài chính dễ sử dụng hơn đồng thời che giấu nguồn gốc của nó. Nó cũng cho phép những kẻ cầm đầu của chế độ buôn bán ma túy tiếp cận an toàn với tiền của họ.
- Buôn Người
Là một phần khác của ngành công nghiệp bất hợp pháp, những kẻ buôn người sử dụng rửa tiền để biến các quỹ do họ tạo ra từ một hoạt động vô nhân đạo thành tiền an toàn và dễ tiếp cận.
Buôn người là một ngành công nghiệp toàn cầu và tập trung vào tiền mặt, điều đó có nghĩa là nó tạo cho tội phạm cơ hội để lợi dụng các quốc gia có chế độ thực thi lỏng lẻo hơn để hợp pháp hóa tiền của chúng. Điều tương tự cũng đúng với buôn bán vũ khí, đây cũng là một thị trường bất hợp pháp và dựa trên tiền mặt trên toàn thế giới.
- Tài trợ Khủng bố
Tiền là cần thiết cho khủng bố để thực hiện tội ác của chúng và do bản chất bất hợp pháp của chủ nghĩa khủng bố nên phải được tài trợ tư nhân. Tài trợ khủng bố thường được thấy trong các trường hợp liên quan đến một tổ chức hoặc nhóm rộng hơn.
Vì sẽ cần nhiều tiền hơn và thường xuyên phải di chuyển ra nước ngoài. Cơ quan thực thi pháp luật thường phát hiện các giao dịch chuyển tiền điện tử, buôn lậu tiền mặt và mua hàng bằng thẻ tín dụng nước ngoài liên quan đến tổ chức khủng bố.
- Tội phạm Cổ cồn trắng
Tội phạm cổ cồn trắng (cụm từ dùng để chỉ những tên tội phạm trong lĩnh vực kinh tế, mang tính chất phi bạo lực, thường thấy trong những vụ gian lận từ các tập đoàn lớn hoặc cơ quan chính phủ) thường tập trung vào việc ngụy trang và lợi dụng hơn là bạo lực. Nhưng ngay cả khi không có mối đe dọa này, họ cũng thực hiện một hành vi bất hợp pháp để đổi lấy một số lợi ích cá nhân.
Phần lớn lợi nhuận này là lợi ích tài chính, sau khi những kẻ phạm tội kinh tế Cổ cồn trắng rửa tiền để kiếm hoặc tránh mất tiền, dịch vụ hoặc tài sản. Mặc dù nguồn tiền có thể không nhất thiết phải bất hợp pháp như các loại hình tội phạm khác đã đề cập, nhưng chúng tránh hệ thống tài chính và thuế theo cùng một cách. Loại tội phạm tài chính này có hậu quả kinh tế tiêu cực và thường liên quan đến tham nhũng, biển thủ công quỹ và lừa đảo đầu tư.
Các cách thức Rửa tiền
Rửa tiền là một thuật ngữ rộng bao gồm nhiều loại tội phạm tài chính. Chúng tôi sẽ giải thích một số loại rửa tiền phổ biến dưới đây.
- Smurfing
Smurfing, còn được gọi là “cơ cấu hóa”, xảy ra khi một khoản tiền lớn được chia nhỏ và đưa vào hệ thống tài chính dưới nhiều khoản tiền gửi nhỏ hơn. Tội phạm có thể phân tán các khoản tiền gửi vào nhiều tài khoản khác nhau.
Thông qua nhiều giao dịch chuyển khoản điện tử khác nhau để ít bị chú ý hơn so với các khoản tiền gửi lớn hơn. Hoạt động chuyển tiền có thể bao gồm việc gửi tiền mặt đến các quốc gia khác nhau và gửi tiền vào các tài khoản nơi việc thực thi chống rửa tiền ít được chú trọng: làm tăng sự phân tán của các khoản tiền gửi.
- Sòng bạc
Ở quy mô nhỏ hơn, các cá nhân hoặc nhóm được biết đến sử dụng sòng bạc để rửa tiền bất hợp pháp vào tài khoản ngân hàng. Những người này mua chip bằng tiền mặt của họ từ sòng bạc, sau đó họ yêu cầu đổi thành séc để gửi vào tài khoản ngân hàng của họ, biến tiền mặt thành tiền sạch trong hệ thống tài chính.
- Mua Bán Bất Động Sản
Giao dịch bất động sản thường được sử dụng trong hành vi rửa tiền vì số tiền lớn mà các tài sản này cung cấp làm vỏ bọc cho tội phạm. Tội phạm có thể nhanh chóng mua và bán nhiều bất động sản trong khi định giá thấp hoặc cao quá giá trị thực tế của chúng như một cách để chuyển tiền vào tài khoản trong khi tạo khoảng cách với nguồn tiền bất hợp pháp. Điều này cũng xảy ra thông qua các tài sản đắt tiền khác, chẳng hạn như ô tô và du thuyền.
- Tiền điện tử
Tiền điện tử đã trở thành loại tiền tệ phổ biến nhất cho các hoạt động bất hợp pháp, vì nó cho phép người mua và người bán ẩn danh giao dịch ma túy và các hàng hóa, dịch vụ khác trực tuyến. Chúng được sử dụng để phân tầng các giao dịch tài chính: điều này khiến cho nguồn tiền khó có thể truy ngược về hoạt động tội phạm. Rửa tiền có thể phá vỡ kết nối giữa người mua và người bán, do đó các địa chỉ không còn được liên kết và các giao dịch khó theo dõi hơn nhiều.
- Lập hóa đơn gian lận
Những kẻ lừa đảo có thể sử dụng doanh nghiệp để báo giá quá cao hoặc thấp cho hàng hóa hoặc dịch vụ mà họ bán hoặc thậm chí cung cấp thông tin sai. Sau đó, điều này cho phép tội phạm cung cấp tiền mặt, sau đó họ nhận lại bằng hình thức điện tử, như thông qua chuyển khoản ngân hàng.
Nó cũng có thể liên quan đến việc tạo ra hóa đơn giả mà không bán bất kỳ hàng hóa hoặc dịch vụ nào. Ở đây, họ có cơ hội gửi tiền mặt bẩn vào tài khoản ngân hàng và khiến tiền xuất hiện sạch sẽ.
- Công ty vỏ bọc hoặc giả mạo
Công ty vỏ bọc là những công ty chỉ tồn tại trên mặt giấy tờ, trong khi hoàn toàn không hoạt động thực tế. Những kẻ rửa tiền sử dụng các công ty vỏ bọc, hoặc thậm chí là những công ty “ma” để ngụy trang nguồn gốc thực sự của tiền.
Điều này cho phép công ty vỏ bọc tuyên bố rằng họ đã bán được các mặt hàng hợp pháp, trong khi thực tế đó là tiền bẩn của học tài trợ cho việc bán hàng. Các cơ quan chống rửa tiền khó phát hiện điều này vì họ không thể biết liệu vốn có phải từ các hoạt động bất hợp pháp hay từ các sản phẩm được cho là bán trong cửa hàng.
Phòng chống, ngăn chặn vấn nạn rửa tiền
1. Hoàn thiện khung pháp lý: Cần rà soát và cập nhật các quy định pháp luật liên quan đến phòng, chống rửa tiền, đảm bảo chúng đáp ứng được yêu cầu thực tiễn và phù hợp với các chuẩn mực quốc tế. Việc sửa đổi và bổ sung luật phòng, chống rửa tiền cần chú trọng đến việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các cơ quan chức năng và tổ chức tài chính.
2. Tăng cường hợp tác quốc tế: Rửa tiền thường có yếu tố xuyên quốc gia, do đó việc tăng cường hợp tác quốc tế là vô cùng cần thiết. Việt Nam cần chủ động tham gia các diễn đàn quốc tế, ký kết các hiệp định song phương và đa phương về phòng, chống rửa tiền, đồng thời hợp tác với các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc, INTERPOL, và các tổ chức tài chính toàn cầu để chia sẻ thông tin và kinh nghiệm.
3. Nâng cao năng lực cho các cơ quan chức năng: Cần đầu tư nâng cao năng lực chuyên môn và trang bị công nghệ hiện đại cho các cơ quan chức năng, đặc biệt là các đơn vị thuộc Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước, và cơ quan thuế. Việc đào tạo cán bộ chuyên sâu về lĩnh vực tài chính và rửa tiền, cũng như cập nhật các phương pháp phát hiện và xử lý mới, sẽ giúp tăng cường hiệu quả phòng, chống rửa tiền.
4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền và giáo dục: Xã hội cần nhận thức rõ ràng về tác hại của tội phạm rửa tiền, do đó việc đẩy mạnh tuyên truyền và giáo dục về vấn đề này là vô cùng cần thiết. Các chương trình giáo dục, các chiến dịch truyền thông nên tập trung vào việc nâng cao nhận thức cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời khuyến khích họ tham gia tích cực vào công tác phòng, chống rửa tiền.
5. Tăng cường giám sát và kiểm tra: Các tổ chức tài chính và ngân hàng cần tăng cường công tác giám sát và kiểm tra đối với các giao dịch đáng ngờ, đồng thời báo cáo kịp thời các hoạt động bất thường cho cơ quan chức năng. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong việc theo dõi và phân tích dữ liệu cũng sẽ hỗ trợ đáng kể trong việc phát hiện và ngăn chặn các hoạt động rửa tiền.
