Baba Yaga – Yêu tinh may mắn hay phù thủy hung tàn?

Đây là yêu tinh may mắn, đừng bỏ qua cô ấy và điều tuyệt vời sẽ đến với bạn trong ngày hôm nay.

Mạng xã hội thời gian gần đây đang lan truyền bức ảnh về yêu tinh may mắn với dòng caption như trên. Nhiều người đã không ngần ngại chia sẻ ngay bức ảnh, thậm chí còn “nhắn gửi” kèm theo những mong ước của mình với hy vọng may mắn sẽ đến gõ cửa một ngày không xa. Thế nhưng, “bà yêu tinh” bé loắt choắt này là ai, và có thật sự đem lại may mắn không?

Thực chất, nhân vật đang nổi rần rần mạng xã hội này là một con búp bê handmade được nghệ sĩ Katrushova Tatyana mô phỏng theo hình mẫu Baba Yaga – một nhân vật trong văn học dân gian các nước thuộc ngữ tộc Slav (Slavic) như Nga, Ukraine, Ba Lan, Bulgaria, Serbia.

Baba Yaga được mô tả là một bà già với vẻ ngoài xấu xí, kỳ dị còn tính cách thì hung hãn và độc ác. Baba trong ngữ hệ Slavic có nghĩa là “bà già” hoặc “bà”, còn Yaga trong tiếng Nga cổ là “soi mói” hoặc “bắt nạt”. Nói tóm lại, Baba Yaga là hình tượng một mụ phù thủy già hung dữ, chứ không phải yêu tinh may mắn.

Trong truyện cổ tích Nga, Baba Yaga sống cạnh bìa rừng, trong một cái nhà gỗ có chân (thông thường là chân gà). Hàng rào quanh nhà được làm từ xương của những người đã bị mụ ăn thịt. Cột hàng rào được “trang trí” bằng đầu lâu, và chiếc cột cao nhất thường được để trống với dụng ý “chừa chỗ” cho nạn nhân tiếp theo.

Không giống hình tượng phù thủy cưỡi chổi trong văn học dân gian các nước phương Tây, Baba Yaga dùng cối đồng để di chuyển. Một tay mụ cầm chày to bằng xương người để chèo, tay còn lại cầm chiếc chổi để xóa dấu vết những nơi mụ đi qua.

Mặc dù nhăn nheo dị hợm nhưng Baba Yaga lại sở hữu công thức của loại thuốc mà bất cứ ai cũng mong muốn: thần dược trẻ đẹp. Mụ dùng loại thuốc này mỗi khi muốn thay hình đổi dạng cho tiện đi lừa người. Thức ăn yêu thích của mụ là trẻ con, nhưng nếu không có trẻ con thì người lớn cũng ổn, miễn đó là thịt người.

Mụ phù thủy này là sản phẩm của văn học dân gian nên phiên bản Baba Yaga ở mỗi nước lại khác nhau đôi chút về ngoại hình và cả tính tình. Tùy trường hợp mà Baba Yaga sẽ giúp hoặc sẽ hại. Trong một số phiên bản, mụ phù thủy này chuyên đi bắt trẻ con ăn thịt hoặc cố tình che mắt người đi rừng, làm họ lạc lối (giống những câu chuyện “ma dắt” của Việt Nam).

Ở một số phiên bản khác, Baba Yaga lại đóng vai trò người dẫn đường hoặc đưa ra những lời khuyên thông thái cho nhân vật chính. Tương truyền mỗi lần cho một lời khuyên, Baba Yaga sẽ già thêm một tuổi. Vì vậy để nhận được sự giúp đỡ của mụ phù thủy này, bạn phải chứng minh được mình có một tâm hồn thuần khiết, một tấm lòng chân thành, cùng một thái độ lịch sự tối thiểu.

Không chỉ được nhắc đến trong văn học dân gian, Baba Yaga còn xuất hiện trong những sản phẩm văn hóa đại chúng khác. Nhân vật này là chủ đề được khai thác khá nhiều trong phim ảnh và hoạt hình Nga.