Tình yêu là một chất gây nghiện mà con người không bao giờ cảm thấy đủ. Khi chúng ta được yêu thương, não bộ sẽ tiết ra một loại hormone khiến con người cảm thấy hưng phấn, tích cực và vui vẻ. Khi đó, chỉ những bó hoa được trao đi, những nụ cười hạnh phúc và những cái ôm thật chặt mới có thể giải phóng luồng năng lượng tích cực đó.
Và trong suốt “em ơi có bao nhiêu, sáu mươi năm cuộc đời” đấy, chúng ta có rất nhiều cách để yêu. Cảm giác gắn kết, trân trọng cũng có vô số từ để miêu tả. Đó là lý do tại sao người Hy Lạp nghĩ ra tám từ khác nhau để chỉ nhiều kiểu tình yêu mà chúng ta thường trải qua trong suốt cuộc đời.
Theo nghiên cứu của Tiến sĩ tâm lý học lâm sàng Kristina Hallet có 2 loại tình yêu chính của nhân loại: Tình yêu đam mê (được coi là những tình cảm lãng mạn, liên quan đến sự hấp dẫn giới tính, ham muốn tình dục…) và sự gắn bó (còn được coi là tình thân, có thể là giữa trẻ em và người chăm sóc, giữa những người bạn đời hoặc tồn trại trong những mối quan hệ gắn bó sâu sắc khác.)
Tuy nhiên, cô ấy nói thêm, “chúng ta chắn chắn có thể yêu một người theo nhiều cách khác nhau.” Cách mà người Hy Lạp gọi tên cảm xúc của mình cho thấy con người ai cũng sở hữu một kho báu tình yêu đủ nhiều để trao tặng cho cả thế giới.
I. Eros – tình yêu lãng mạn
Eros là một tình yêu nguyên thủy, đến như một bản năng tự nhiên của con người. Đó là kiểu tình yêu nồng nàn được thể hiện qua các tiếp xúc vật lý như: mong muốn được gần gũi, ôm ấp và nắm tay. Đây là dạng tình yêu gần nhất với với những quan điểm yêu đương thời hiện đại. Trong thần thoại Hy Lạp, cảm xúc này được khắc hoạ dưới mũi tên của thân Cupid, đi kèm với hình ảnh một đứa trẻ bịt mắt nhằm nêu bật sự mù quáng, bản năng và đôi khi là cả sự ích kỷ của con người trong tình yêu. Giống như mối tình của Paris và Helen đã dẫn đến sự sụp đổ của thành Troy cùng phần lớn quân đội Hy Lạp.
Chất xúc tác tạo nên tình yêu Eros: Tiếp xúc cơ thể (hormones).
Cách để thể hiện tình yêu Eros:
– Không rời mắt khi ngắm nhìn một ai đó.
– Gần gũi và chạm vào họ.
– Thể hiện những tình cảm lãng mạn.
Lời khuyên nhỏ cho những người thấy mình đang sở hữu tình yêu Eros: Hãy cứ để sự hấp dẫn từ người ấy dẫn dắt và thả mình trong cảm xúc mới mẻ. Theo thời gian, tình yêu Eros có thể chuyển sang những hình thức khác – hoặc đơn giản là biến mất.
II. Pragma – tình yêu lý trí
Đây là những cảm xúc dựa theo lý trí, nghĩa vụ và lợi ích lâu dài. Kiểu tình cảm này có thể xuất hiện trong những mối hôn nhân sắp đặt hoặc tình yêu chính trị, nhưng cũng có thể nảy nở trong những mối quan hệ lâu dài giữa những người bạn đời với nhau. Chúng ta có thể nhìn thấy sắc màu của tình yêu lí trí trong mối quan hệ của những cặp vợ chồng già. Thay vì gắn bó với nhau bởi ngọn lửa đam mê bùng cháy ban đầu, họ biết thắp lên những ngọn nến nhỏ để soi rõ sự hấp dẫn của nửa kia.
Tình cảm Pragma được coi là một lựa chọn có ý thức và cần nhiều năm để phát triển. Giống như cách mà con người coi não bộ của mình là một mảnh đất phì nhiêu. Bằng sự hài lòng, chăm sóc và nuôi dưỡng, chúng ta đã reo vào đó hạt mầm “Pragma,” để rồi tình cảm này sẽ nảy mầm trở thành một cảm xúc tinh tế được mài giũa bởi thời gian.
Tình yêu Eros khi được chuyển hoá có thể phát triển thành Pragma. Trong thực tế, những mối tình thời hiện đại thường liên quan đến cả những cảm xúc bản năng lẫn tính thực tế và cảm giác trách nhiệm khi cần phải duy trì mối quan hệ bền vững, lâu dài.
Thật không may, Pragma không phải loại tình yêu dễ dàng có được. Chúng ta dành quá nhiều ngày tháng và năng lượng để tìm kiếm tình yêu và để lại quá ít thời gian để học cách duy trì điều này. Không giống như những kiểu tình yêu khác, Pragma là kết quả của sự nỗ lực từ hai phía. Đó là tình yêu giữa những người đã học cách thỏa hiệp, đã thể hiện sự kiên nhẫn và lòng khoan dung để mối quan hệ có hiệu quả.
Chất xúc tác của tình yêu Pragma: Sự lý tính.
Cách để thể hiện:
– Tăng cường sự gắn kết với cảm xúc của mình.
– Thể hiện tình cảm và nỗ lực vì người ấy.
– Bày tỏ việc muốn gắn bó lâu dài với nửa kia.
Lời khuyên cho tình yêu Pragma: Khi sự hấp dẫn ban đầu qua đi và mọi thứ trở nên bình lặng, ổn định, nhiều người lo sợ rằng người kia sẽ không còn yêu mình nữa. Để chống lại cảm giác này, mọi người cần trò chuyện thẳng thắn với nhau để nhận ra sự kết nối sâu sắc trong tình cảm.
III. Ludus – mối tình vui vẻ
Ludus là những mối tình không có sự ràng buộc. Trọng tâm của mối quan hệ này là “hai bên cùng vui cùng có lợi,” thường phát triển trong giai đoạn tán tỉnh hoặc các mối quan hệ friends with benefits. Người Hy Lạp coi đây là một hình thức vui đùa trong tình yêu, chẳng hạn như tình cảm giữa những người trẻ. Người Việt chúng mình hay nói là “crush” một ai đó hoặc “tình yêu gà bông.”
Chất xúc tác cho tình yêu Ludus: cảm giác vui vẻ, vô tư.
Cách thể hiện:
– Tán tỉnh và buôn chuyện trên trời dưới bể.
– Dành thời gian bên nhau để cười đùa vui vẻ.
– Làm những hành động ngớ ngẩn, ngốc nghếch như một đứa trẻ.
Lời khuyên nhỏ cho tình cảm Ludus: Nếu bạn crush ai đó, hãy cứ thả lỏng cảm xúc của mình. Mối tình đó có thể chuyển biến sang tình yêu Eros hoặc cả hai sẽ quay về làm bạn (tình cảm philia). Dù có chuyển hoá thành dạng nào, hãy cứ thật chân thành và thành thật với cảm xúc của mình và đối phương nhé.
IV. Philia – tình bạn
Dấu hiệu của Philia, hay tình bạn, là sự chia sẻ thiện chí. Aristotle tin rằng một người có thể có thiện chí với người khác vì một trong ba lý do sau: họ có ích; họ làm ta cảm thấy thoải mái ; và trên hết, người đó thích hợp để làm bạn (nghĩa là có 2 yếu tố trên). Tình bạn lâu bền không chỉ xây dựng trên lòng tốt mà còn gắn liền với sự đồng hành, chí hướng và những lợi ích chung.
Người Hy Lạp cổ đại coi trọng Philia hơn hẳn Eros vì nó được coi là tình yêu bình đẳng. Aristotle cũng đã nói, Philia là “tình yêu đức hạnh cao ngạo,” không có cường độ hấp dẫn giới tính. Nó thường liên quan đến cảm giác trung thành giữa bạn bè, tình bạn thân thiết giữa các đồng đội và cảm giác hy sinh.
Chất xúc tác để tạo nên tình cảm Philia: một tâm hồn chân thành
Cách thể hiện:
– Thường xuyên trò chuyện, tâm sự với bạn bè của mình.
– Trở nên cởi mở và đáng tin cậy.
– Luôn hỗ trợ nhau lúc khó khăn.
Lời khuyên nhỏ dành cho tình cảm Philia: Thi thoảng, hãy bày tỏ cho bạn bè thấy rằng họ có ý nghĩa như thế nào trong cuộc sống của bạn.
V. Storge – tình thân
Mặc dù Storge gần giống với Philia ở chỗ đây là một tình yêu không có sự hấp dẫn về thể xác, nhưng Storge lại chủ yếu liên quan đến quan hệ họ hàng và sự quen biết. Đây là một dạng tình cảm tự nhiên thường chảy giữa cha mẹ – con cái, và ngược lại.
Cảm xúc của Storge thậm chí có thể được tìm thấy giữa những người bạn thời thơ ấu mà sau khi trưởng thành vẫn gắn bó mật thiết với nhau. Tuy nhiên, cảm xúc này còn khác Philia ở chỗ mối liên kết của Storage được củng cố bởi quan hệ huyết thống, kỹ ức và cảm giác quen thuộc. Người ta thường nói “bạn bè là gia đình mà bạn chọn.” Chúng ta không chọn gia đình của mình, cho dù có thực sự thích các thành viên trong gia đình mình hay không, chúng vẫn sẽ yêu họ bằng cả trái tim. Lý do là bởi trong Storge có lòng trắc ẩn, bản năng bảo vệ đã ăn sâu vào trí nhớ.
Chất xúc tác của tình thân: Những ký ức thân quen.
Cách thể hiện:
– Tự nguyện hy sinh thời gian, quyền lợi và những thú vui của bản thân.
– Dễ dàng tha thứ cho những người thân yêu.
– Chia sẻ những khoảng khắc bình dị một cách đặc biệt.
Lời khuyên nhỏ dành cho tình cảm Storage: Hãy ăn tối với họ thật nhiều, vì đó sẽ là những người hiếm hoi cho bạn ăn miễn phí.
VI. Mania – cảm xúc chiếm hữu
Trong khi một số người tranh cãi rằng đây không được coi là tình yêu thì người Hy Lạp Lại có một từ để miêu tả cảm xúc tiêu cực này, đó là: sự ám ảnh trong tình yêu. Đây được coi là một sự gắn kết độc hại khi tình cảm bỗng trở nên phụ thuộc và mất cân bằng.
Mania là loại tình yêu mà một người bị ám ảnh, chi phối bởi người còn lại. Nó dẫn đến sự ghen tị hoặc mong muốn chiếm hữu. Giá trị và ý nghĩa cuộc sống của họ chỉ được duy trì khi có được tình cảm của đối phương. Mania có thể xảy ra khi có sự mất cân bằng của Eros và Ludus.
Chất xúc tác của tình yêu Mania: Sự kiểm soát.
Cách để ngăn ngừa:
– Nhận biết được mình đang bị ám ảnh hoặc có những hành động chi phối người khác.
-Tập trung vào cuộc sống cá nhân của mình.
– Đặt niềm tin vào mối quan hệ.
Lời khuyên nhỏ dành cho tình yêu Mania: Hãy xem The Paramedic để thấy tình yêu chiếm hữu có thể gây ra kết cục tồi tệ thế nào.
VII. Philautia – yêu thương chính mình
Người Hy Lạp hiểu rằng để quan tâm đến người khác, trước hết chúng ta phải học cách nâng niu chính mình. Philautia là một hình thức yêu thương lành mạnh, nơi bạn nhận ra giá trị của bản thân và không bỏ qua những nhu cầu cá nhân .
Chúng ta không thể chia sẻ những gì mà mình không có. Nếu một người không yêu chính mình, họ cũng không thể yêu ai khác. Cách duy nhất để thực sự hạnh phúc là có thể trao thứ tình yêu vô điều kiện đó cho chính ta trước. Thông thường, học cách yêu bản thân bao gồm việc nâng niu tất cả những phẩm chất mà bạn cho là “không thể yêu thương được” – một nỗ lực lớn khi chúng ta tự ti, chán nản và ghét bỏ chính mình.
Chất xúc tác của tình yêu Philautia: Tâm hồn của chính bạn
Cách để thể hiện:
– Tạo ra những không gian, môi trường thoải mái cho chính mình.
– Chăm sóc bản thân như cách cha mẹ chăm sóc một đứa trẻ.
– Dành thời gian cho những người khiến chúng ta thấy dễ chịu.
Lời khuyên nhỏ dành cho tình yêu Philautia: Một triết gia đã từng nói:
“Tất cả những cảm xúc thân thiện dành cho người khác là sự mở rộng về tình yêu của một người đối với chính mình.”
Aristotle
VIII. Agape – tình yêu vô điều kiện
Theo người Hy Lạp, loại tình yêu cao cả và thiêng liêng nhất chính là Agape – tình yêu thuần khiết hoặc lòng bác ái. Đó là một loại tình cảm vô hình được hình thành trong mỗi cá thể mà không có bất cứ lý do nào đi kèm. Agape hàm chứa một sự vị tha vô bờ bến, bất chấp những khiếm khuyết và sai sót của người khác. Trong tôn giáo, cảm xúc này được gọi là mettā” hay “lòng nhân ái phổ quát.” Người ta thể hiện Agape bởi họ tin rằng tình yêu là sự chấp nhận, tha thứ và tin tưởng vào những điều tốt đẹp hơn cả cảm xúc cá nhân.
Các nghiên cứu gần đây đã liên kết tính vị tha trong Agape với một số lợi ích. Trong ngắn hạn, một hành động tha thứ có thể để lại cho chúng ta một cảm giác hưng phấn, được gọi là “sự giúp đỡ cao cả”. Về lâu dài, lòng vị tha có liên quan đến sức khỏe tinh thần và thể chất, thậm chí còn kéo dài tuổi thọ. Một vài nhân vật đại diện cho tình yêu Agape có thể kể đến Mẹ Teresa hoặc hình tượng chúa Jesus, đức phật v.v…
Ở cấp độ xã hội, tình bác ái đóng vai trò như một tín hiệu của ý định hợp tác, các hoạt động phi chính phủ, từ thiện, bảo vệ môi trường. Nói một cách tổng quát, Agape giúp xây dựng và duy trì cấu trúc xã hội và thực sự là môi trường che chắn, duy trì cho sự tồn tại của nhân loại, liên kế mọi người với nhau trong việc chung tay phòng tránh bệnh dịch, bảo vệ trái đất và các quyền cơ bản của con người.
Chất xúc tác: Linh hồn của mỗi chúng ta.
Cách thể hiện:
– Bỏ qua những điều làm mình tổn thương và tin tưởng vào những giá trị tốt đẹp của cuộc sống.
– Suy nghĩ cho những người xung quanh và tham gia các hoạt động cộng động.
– Trở thành người tử tế hơn.
Lời khuyên nhỏ cho tình yêu Agape: Hãy trồng cây xanh hoặc chăm sóc vật nuôi. Điều này giúp tâm hồn bạn thư thái và biết dành sự quan tâm vô điều kiện cho những điều nhỏ bé của cuộc sống.
Nguồn: psychologytoday, mindbodygreen
Thảo luận về bài viết