Thuật toán theo dõi hành vi người dùng – tác hại hay tiện ích?

Giả sử bạn định mua một món đồ, thuật toán theo dõi hành vi người dùng của Facebook đã lập tức gợi ý cho bạn những mặt hàng liên quan, thậm chí là chính xác là sản phẩm bạn đang nghĩ tới. Hoặc sau khi cãi nhau kinh khủng với bạn trai, bằng cách nào đó Youtube lại có thể giới thiệu cho chúng ta một list nhạc buồn vô cùng phù hợp với tâm trạng.

Với những tiện ích đó, chúng ta đang được tận hưởng một kỷ nguyên giải trí vô cùng thuận tiện, dễ dàng và được cá nhân hoá. Tuy nhiên, những ưu điểm đó liệu có đủ để xoá đi những mảng tối mà các thuật toán mang lại.

Bối cảnh

Những người trẻ ở thế hệ Millennials, Genz và thập chí sắp tới là Alpha luôn biết cách khiến cho cuộc sống của mình thú vị, vui vẻ hơn.

Họ tô điểm cuộc sống của mình bằng việc chạy bộ ở phòng Gym và nghe podcast trên điện thoại. Mỗi tối cuối tuần thay vì băn khoăn xem nên lựa chọn phim gì ở rạp, họ chọn netflix, nơi có những tác phẩm điện ảnh mà chắc chắn sẽ hợp gu với mình. List nhạc trên của họ cũng không bao giờ nhàm chán, bởi Youtube luôn biết rõ gu âm nhạc của mỗi người.

Chúng ta thậm chí còn không phải đọc hết các nhãn hiệu, dòng chữ viết trên bao bì chai dầu gội sữa tắm như thế hệ xưa. Chỉ cần mở điện thoại lên, vào bất cứ nền tảng nào, Instagram, Facebook, Tiktok đều có thể đưa ra những nội dung thú vị làm chúng ta tò mò.

Con người bước vào kỉ nguyên bùng nổ thông tin, đồng nghĩa với việc để thu hút được người dùng không còn là điều đơn giản, nhưng thuật toán theo dõi hành vi người dùng có thể giải quyết vấn đề này.

Mặt tối của thuật toán theo dõi hành vi người dùng

Tiện ích là thế, nhưng có lẽ vẫn chưa ai quên được cuộc kiện tụng nổi tiếng của Facebook gây nên sự xáo động trên toàn cầu vào năm 2018.

Trong cuộc điều trần trước Quốc hội Mỹ, CEO của Facebook thừa nhận họ đã nghe lén những cuộc gọi, ghi âm của người dùng và chuyển những đoạn trò chuyện này thành văn bản. Mặc dù Facebook giải thích rằng việc nghe lén này thực chất chỉ được dùng cho mục đích phát triển công nghệ như EdgeRank nhưng hiện trạng này cũng đã “đánh động” những người yêu công nghệ.

Họ phẫn nộ vì không biết thông tin cá nhân của mình đã đi tới đâu, thực chất được sử dụng cho mục đích gì và có khả năng những tin nhắn với bạn bè, người thân đã trở thành “món hàng mua bán”, mang lợi lợi ích không hề nhỏ cho nhà sản xuất.

Câu hỏi được đặt ra là liệu con người có còn quyền riêng tư khi công nghệ ngày càng phát triển? Điều đó dấy lên một nỗi sợ vô hình về việc chúng ta luôn bị theo dõi và kiểm soát một cách chặt chẽ mà không cần bất cứ sự cho phép nào từ người dùng.

Bên cạnh đó, các thuật toán theo dõi hành vi người dùng cũng góp phần đưa những thông tin tiêu cực hoặc chưa được kiểm chứng phát tán rộng rãi hơn. Các kết quả hiển thị được dựa theo thói quen của người dùng. Vì thế nên chỉ cần tương tác với một thông tin tiêu cực, ta có thể đọc phải rất nhiều bài đăng có nội dung tương tự.

Điều này dẫn tới những căng thẳng, lo âu không cần có trong cuộc sống, khiến chúng ta quên mất rằng xung quanh mình vẫn còn rất nhiều mảnh ghép tươi sáng..

Mặc dù đứng trước nhiều tranh cãi, cũng không thể phủ nhận hoàn toàn những tác động tích cực của thuật toán theo dõi hành vi người dùng đối với đời sống tinh thần của chúng ta

Thời gian là quý giá, ai cũng ghét phung phí nó. Các thuật toán theo dõi hành vi người dùng ra đời đã phần nào giúp chúng ta giải quyết vấn đề này. Sự tiến bộ của thông tin cho phép người dùng tận hưởng những gì người ta đã thích sẵn.

Ta sẽ ít phải thất vọng khi muốn xem một bộ phim giải trí mà lại lựa chọn nhầm một tác phẩm độc lập, với đầy tính triết lý, những hình ảnh ẩn dụ. Ta cũng tránh được việc trong một bữa tiệc, nhạc đang vô cùng sôi động nhưng lại bị đứt gãy cảm xúc bởi một bài nhạc buồn.

Nhờ thuật toán theo dõi hành vi người dùng, ta giảm đi được những lựa chọn sai, giúp trải nghiệm giải trí của mình trọn vẹn hơn. Nếu những gợi ý đưa ra không phù hợp, các thuật toán sẽ tự có cách điều chỉnh..

Vậy nên thay vì chỉ chăm chăm vào những mặt tối, hãy tận dụng các thuật toán một cách thông minh. Như đã nói ở trên, các thuật toán theo dõi hành vi người dùng được tạo ra với mục đích làm hài lòng sở thích của người dùng và phần đông cộng đồng. Vì thế, ta có thể chia sẻ những trải nghiệm thú vị, lan toả những câu chuyện tươi sáng để đem lại năng lượng tích cực cho chính mình và những người xung quanh.

Đồng thời, thay vì tập trung vào fake news, những tin tức khiến ta đau đầu, hãy hướng sự chú ý vào những điều khiến ta hạnh phúc và thích thú. Bằng cách đấy, các thuật toán cũng sẽ tự biết cách chọn lọc những tin tức tích cực cho bạn.

Đối với hội nghiện phim, những thuật toán theo dõi hành vi nguời dùng được ứng dụng trên các nền tảng chiếu phim trực tuyến rõ ràng là một người bạn đắc lực trong việc tư vấn những tác phẩm phù hợp với thị hiếu của người dùng.

Giờ đây, thay vì mất rất nhiều thời gian, thảo luận bàn bạc xem nên chọn bộ phim nào, ta có thể nhanh chóng tìm đến bịch bắp rang bơ và hồi hộp theo dõi bộ phim ưa thích trên Netflix. Những tác phẩm thuộc top choice, top review đã cho thấy ta có cùng chung sở thích và trải nghiệm với hàng nghìn người mà mình chưa gặp bao giờ.

Không thể phủ nhận cuộc sống của chúng ta đang bị chi phối rõ ràng bời sự xuất hiện của các thuật toán theo dõi hành vi người dùng. Song nếu không có sự xuất hiện của những tiến bộ vượt bậc này, rất có thể người dùng đã bỏ qua những thông tin, nhiều người bạn mới cũng như làm giảm khả năng học hỏi, tìm tòi của nhân loại.

Với nhu cầu kết nối và tìm kiếm liên tục như hiện nay, việc loại bỏ thuật toán là điều không thể. Do đó, nếu không muốn trở thành “người tối cổ” cách tích cực nhất là tìm hiểu và sử dụng các thuật toán theo dõi hành vi người dùng trong cuộc sống một cách khôn ngoan.

Dù các thuật toán có thông minh như thế nào, về bản chất thuật toán chỉ là công cụ giúp đỡ cho con người  

Với khả năng sáng tạo và công nghệ hiện đại, con người đang ngày càng phát minh ra nhiều công cụ hữu ích, nâng cao đời sống của mình, thuật toán theo dõi hành vi người dùng chính là một trong số đó. Việc các công cụ này giúp ích hay ảnh hưởng xấu đến cuộc sống của chúng ta còn tuỳ thuộc vào cách nhìn nhận và cách khai thác nó. Tiếp cận vấn đề bằng nhiều khía cạnh khác nhau sẽ mang lại cho chúng ta những góc nhìn đa dạng, chính xác hơn trong việc sử dụng tiến bộ tuyệt vời này của khoa học kỹ thuật.