Có một phần lớn giao tiếp hằng ngày của chúng là là ngôn ngữ không lời. Các chuyên gia đã phát hiện ra rằng mỗi ngày chúng ta phản hồi với hàng ngàn ám hiệu và hành vi không lời, bao gồm cử chỉ, biểu cảm nét mặt, ánh mắt nhìn, điệu bộ và tông giọng. Từ cái bắt tay đến kiểu tóc, những tình tiết không lời tiết lộ con người của chúng ta và ảnh hưởng lên cách ta tương tác với mọi người.
Những dạng giao tiếp không lời
Giao tiếp không lời bao gồm biểu cảm nét mặt, điệu bộ, các hình thái cận ngôn ngữ như độ lớn hoặc tông giọng, ngôn ngữ cơ thể, không gian giao tiếp hay khoảng cách cá nhân, ánh mắt nhìn, tiếp xúc (va chạm), ngoại hình và tạo tác.
Nghiên cứu khoa học về giao tiếp và hành vi không lời bắt đầu với ấn bản “Thể hiện cảm xúc ở con người và động vật” của Charles Darwin xuất bản năm 1872. Kể từ thời điểm đó, đã có rất nhiều nghiên cứu được thực hiện liên quan đến những dạng thức, tác động và các kiểu thể hiện của những hành vi và giao tiếp không lời. Mặc dù những dấu hiệu này thường khá mờ nhạt đến mức ta ít khi nhận thức rõ ràng chúng, nhưng nghiên cứu đã xác định được khoảng 9 dạng ngôn ngữ ngôn lời.
Biểu cảm khuôn mặt
Biểu cảm thông qua nét mặt chịu trách nhiệm cho một lượng khổng lồ giao tiếp không lời. Hãy cứ thử nghĩ mà xem có biết bao nhiêu thông tin có thể được truyền tải qua một nụ cười hay một cái cau mày. Nét mặt một người thường là thứ đầu tiên ta thấy, thậm chí ngay sau khi ta nghe xong những gì họ phải nói.
Mặc dù giao tiếp và hành vi không lời có thể rất khác nhau tùy vào từng nền văn hóa nhưng biểu cảm nét mặt khi vui, buồn, tức giận và sợ hãi đều khá giống nhau khắp thế giới.
Cử chỉ
Việc chú tâm với từng chuyển động và dấu hiệu là một cách quan trọng giúp truyền đi ý nghĩa mà không cần lời nói. Một điệu bộ thường thấy bao gồm vẫy tay, chỉ tay và sử dụng ngón tay để đếm lượng. Những cử chỉ khác sẽ tùy từng người và phụ thuộc vào từng nền văn hóa.
Trong bối cảnh phòng xử án, luật sư trước giờ đều biết cách sử dụng những dấu hiệu không lời khác nhau để cố xoay chuyển ý kiến của hội thẩm đoàn. Một luật sư đại diện cho thân chủ sẽ liếc nhìn đồng hồ đeo tay mình, ý bảo lý luận của luật sư bên kia là quá nhàm chán và thậm chí còn đảo mắt khi nhìn lời khai của nhân chứng, muốn làm giảm sự tin cậy trong lời nói của họ.
Những dấu hiệu không lời này mạnh mẽ và ảnh hưởng lớn tới mức nhiều thẩm phán thậm chí phải giới hạn những dạng hành vi không lời nào được phép xuất hiện tại phòng xử án.
Hình thái cận ngôn ngữ
Hình thái cận ngôn ngữ (paralinguistics) chỉ kiểu giao tiếp có phát ra tiếng hoàn toàn khác với ngôn ngữ thực tế. Nhóm này bao gồm những yếu tố như tông giọng, độ lớn, biến chuyển giọng, và độ cao thấp.
Hãy cùng cân nhắc tác động mạnh mẽ của tông giọng lên ý nghĩa một câu nói. Khi được nói bằng giọng mạnh mẽ, người nghe có thể thấy được sự chấp thuận và nhiệt huyết. Cũng những từ đó mà nói bằng một tông giọng ngập ngừng, người nghe có thể nghĩ đến sự không đồng thuận và thiếu quan tâm.
Hãy chú tâm đến việc chỉ thay đổi tông giọng cũng có thể khiến thay đổi ý nghĩa của cả một câu nói. Một người bạn hỏi bạn sao rồi, và bạn trả lời bằng một câu đáp thông thường “Em ổn” nhưng cách bạn thực sự nói những từ này có thể tiết lộ rất nhiều cảm xúc thực sự của bạn.
Một tông giọng lạnh nhạt có thể biểu hiện bạn thực sự không ổn, nhưng bạn không muốn thảo luận về nó. Một tông giọng tươi sáng, vui vẻ sẽ thể hiện bạn thực sự rất khỏe. Một tông giọng ủ rũ, chán nản sẽ cho thấy bạn hoàn toàn không ổn và có lẽ bạn của bạn nên hỏi thăm thêm.
Ngôn ngữ cơ thể và tư thế
Tư thế và chuyển động cơ thể cũng có thể truyền tải một lượng lớn thông tin. Nghiên cứu về ngôn ngữ cơ thể đã phát triển đáng kể kể từ những năm 1970, nhưng truyền thông đại chúng đã tập trung vào quá trình phiên giải quá đà những tư thế phòng thủ, khoanh tay, và khoanh chân, đặc biệt là sau khi cuốn Body Language của Julius Fast được xuất bản.
Mặc dù những hành vi không lời này có thể biểu đạt cảm xúc và thái độ, nhưng nghiên cứu lại cho rằng ngôn ngữ cơ thể mập mờ và ít mang thông tin hơn những gì người ta tưởng.
Không gian giao tiếp
Con người ta thường hay nói đến nhu cầu có “khoảng cách cá nhân”, đây cũng là một dạng giao tiếp không lời quan trọng. Lượng không gian ta cần và lượng không gian ta nghĩ là thuộc về chúng ta bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố bao gồm những quy chuẩn xã hội, mong đợi văn hóa, tác động của bối cảnh, đặc điểm tính cách, và mức độ thân quen.
Khoảng không gian cần có khi trò chuyện bình thường với người khác thường dao động từ 0,48m đến 1,21m. Mặt khác, khoảng cách cá nhân cần khi nói chuyện với một đám đông rơi vào khoảng 3,04 đến 3,65m.
Ánh nhìn
Đôi mắt đóng một vai trò quan trọng trong giao tiếp không lời và hành động như nhìn, nhìn chằm chằm, và nháy mắt là những hành vi không lời rất quan trọng. Khi con người ta gặp người khác hay thấy điều gì họ thích, tỷ lệ nháy mắt gia tăng và đồng tử nở rộng. Chỉ nội việc nhìn người khác cũng có thể biểu đạt hàng loạt các cảm xúc như thù địch, quan tâm hay bị thu hút.
Con người ta cũng sử dụng ánh nhìn như một cách để xác định xem một người có thành thật không. Bình thường, tiếp xúc bằng mắt liên tục thường mang đến dấu hiệu là người kia đang nói thật và đáng tin. Mắt láo liên và không thể duy trì tiếp xúc bằng mắt, mặt khác, thường bị coi là một chỉ số thể hiện người kia đang nói dối hay đang lừa bạn.
Tiếp xúc xúc giác
Giao tiếp qua va chạm là một dạng hành vi không lời quan trọng khác. Có khá nhiều nghiên cứu về tầm quan trọng của tiếp xúc thân mật ở trẻ sơ sinh và những năm tháng thơ ấu.
Nghiên cứu kinh điển của Harry Harlow trên khỉ đã mô tả quá trình thiếu tiếp xúc bằng cơ thể cản trở sự phát triển như thế nào. Những chú khỉ con được nuôi bằng những con khỉ mẹ giả quấn bằng dây thép cho thấy những thiếu hụt vĩnh viễn trong hành vi và tương tác xã hội. Tiếp xúc cơ thể có thể được sử dụng để trao đổi sự yêu thương, sự quen thuộc, lòng thông cảm và những cảm xúc khác.
Trong cuốn Interpersonal Communication: Everyday Encounters, tác giả Julia Wood viết rằng, tiếp xúc cơ thể cũng thường là một cách để giao tiếp thể hiện cả địa vị và sức mạnh. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những cá nhân có địa vị cao thường hay xâm phạm những không gian cá nhân của người khác với tần suất và cường độ lớn hơn những người có địa vị xã hội thấp hơn. Khác biệt giới tính cũng đóng một vai trò trong cách con người ta tận dụng các va chạm cơ thể để giao tiếp.
Phụ nữ thường sử dụng tiếp xúc xúc giác để truyền tải sự quan tâm, chăm sóc và nuôi dưỡng. Đàn ông, mặt khác, lại có thể sử dụng tiếp xúc cơ thể để khẳng định sức mạnh hoặc kiểm soát người khác.
Ngoại hình
Lựa chọn của chúng ta với màu sắc, quần áo, kiểu tóc và những nhân tố khác tác động vào ngoại hình cũng được coi là một phương tiện giao tiếp không lời. Nghiên cứu về tâm lý học màu sắc đã chỉ ra rằng màu sắc khác nhau có thể khơi gợi những tâm trạng khác nhau. Ngoại hình có thể làm thay đổi những phản ứng sinh lý, phán đoán và cách ta phiên giải mọi chuyện.
Chỉ cần nghĩ đến tất cả những phán xét mập mờ bạn nhanh chóng đưa ra về một ai đó dựa vào ngoại hình của họ. Ấn tượng đầu tiên là rất quan trọng, đó là lý do tại sao các chuyên gia khuyên những người kiếm việc nên ăn mặc phù hợp khi đi phỏng vấn với những nhà tuyển dụng tiềm năng.
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng ngoại hình có thể đóng một vai trò quyết định cách một người được nhìn nhậnm thậm chí thu nhập của họ. Một nghiên cứu năm 1996 phát hiện ra rằng luật sư nào được đánh giá là có sức hút hơn những đồng nghiệp khác kiếm được gần 15% thu nhập hơn so với những người kém thu hút hơn.
Văn hóa cũng là một yếu tố gây ảnh hưởng quan trọng lên quá trình đánh giá ngoại hình. Mặc dù gầy ốm thường được đánh giá cao ở các nền văn hóa phương Tây, nhưng một số nền văn hóa Châu Phi lại coi những thân hình đầy đặn là có sức khỏe, tiền bạc và địa vị xã hội tốt hơn.
Giao tiếp qua vật thể
Những vật thể và hình ảnh cũng là những công cụ có thể được sử dụng để giao tiếp không lời. Ví dụ, trên một diễn đàn trực tuyến, bạn có thể lựa chọn hình ảnh đại diện để thể hiện nhận dạng cá nhân của bạn trên mạng và để trao đổi thông tin về con người của bạn và những thứ bạn thích.
Con người ta thường dành khá nhiều thời gian để xây dựng một hình ảnh cụ thể và trang bị quanh mình những đồ vật nhằm truyền đạt thông tin về những thứ quan trọng với bản thân.
Ví dụ, đồng phục có thể được sử dụng để chuyển tiếp một lượng lớn thông tin về một người. Một người lính sẽ mặc quân phục, cảnh sát sẽ mặc đồng phục và một bác sĩ sẽ mặc một áo choàng trắng. Chỉ nhìn sơ thôi thì những trang phục này đã nói lên nghề nghiệp kiếm sống của một người.
Kết
Giao tiếp không lời đóng một vai trò quan trọng trong cách ta truyền tải ý nghĩa và thông tin đến người khác, cũng như cách ta phiên giải những hành động của mọi người quanh ta.
Điều quan trọng cần nhớ khi tìm hiểu những hành vi không lời như thế này là phải cân nhắc hành động theo nhóm. Điều một người đang nói ra kèm với biểu cảm, ngoại hình, và tông giọng của họ có thể tiết lộ cho bạn khá nhiều điều về những gì người đó đang cố biểu đạt.
(Nguồn: Verywellmind)
Xem thêm:
1001 bí kíp để giao tiếp như một nhà ngoại giao đích thực
3 hành vi giao tiếp phi ngôn ngữ giúp cuộc sống chất lượng hơn
15 quy tắc trên mạng xã hội ta cần để ý
Nghịch lý lựa chọn – Những quyết định gây đau đầu
Thảo luận về bài viết