Hơn 2 thiên niên kỷ qua, Aristotle vẫn là một trong những nhà tư tưởng nổi danh nhất lịch sử. Chẳng những là một những triết gia xuất sắc, ông cũng được công nhận là một trong những người ‘viết khỏe’ nhất. Không ai có thể nói chính xác Aristotle đã viết ra bao nhiêu thứ. Các tác phẩm chúng ta biết đến hiện nay chỉ được xem là một phần công trình của ông, nhưng đó vẫn là một khối lượng đáng nể. Thiên văn học, vật lý, đạo đức, kinh tế,… hầu như Aristotle để lại dấu ấn trên mọi lĩnh vực.
Tuy nhiên, một trong những đề tài quan sát lâu dài nhất của Aristotle chính là tình bạn. Với ông, tình bạn chính là một trong những niềm vui đích thực của cuộc sống. Để trải qua cuộc đời một cách xứng đáng thì không thể nào thiếu đi những mối quan hệ bạn bè ý nghĩa và dài lâu.
“Dù nghèo đói hay bất hạnh, con người cho rằng bạn bè là nguồn an ủi duy nhất.”
“Người dễ dàng thể hiện những minh chứng về tình bạn của mình với kẻ khác là người mong muốn có được tình bạn vì hiện thời họ chưa phải, trừ khi đôi bên đều là người đáng mến và cả hai biết được điều này về nhau. Mong muốn được làm bạn thì xảy ra rất dễ dàng, nhưng tình bạn thì không.”
Những tình bạn ngẫu nhiên
Aristotle đã chỉ ra 2 loại mối quan hệ bạn bè phổ biến mang tính ngẫu nhiên hơn là có chủ định – chúng ta thường sẽ vô tình ‘rơi trúng’ vào những mối quan hệ này.
Loại thứ nhất, là tình bạn dựa trên lợi ích. Hai người làm bạn không vì thật sự yêu thích nhau mà vì những lợi ích mình nhận được từ đối phương. Theo đó, những mối quan hệ này cũng là mối quan hệ nhất thời – lợi ích mà hết thì tình bạn cũng thôi.
Theo quan sát của Aristotle, kiểu quan hệ này rất phổ biến ở người trưởng thành. Ví dụ dễ thấy nhất là đồng nghiệp cùng công ty hoặc các đối tác làm ăn kinh doanh. Khi bạn và người kia còn có cái chung để nói (công việc, mối quan tâm,…), cả hai có thể rất tận hưởng thời gian dành ra cho nhau. Nhưng một khi tình huống đã khác (không còn làm chung, không còn hợp tác,…) thì mối quan hệ giữa cả hai cũng theo đó mà thay đổi.
Loại tiếp theo, là tình bạn dựa trên sự thỏa mãn. Aristotle nhận xét rằng kiểu quan hệ này phổ biến hơn ở người trẻ tuổi. Hãy nhớ về bạn bè thời cắp sách đến trường, bạn chung trong các câu lạc bộ, bạn cùng đội bóng ở Đại học,… Mối quan hệ bạn bè lúc này gói gọn trong những cảm xúc xảy ra tại một thời điểm hoặc trong một hoạt động nhất định nào đó.
Thông thường, những tình bạn này cũng là những dạng quan hệ có tuổi thọ ngắn nhất. Điều này hoàn toàn bình thường. Nó sẽ vẫn tốt đẹp chừng nào hai bên vẫn còn có thể tận hưởng thời gian dành cho nhau vì một mối quan tâm / sở thích chung nào đó. Những tình bạn này không sớm thì muộn cũng sẽ kết thúc khi một trong hai thay đổi sở thích hay sự quan tâm của mình. Theo từng giai đoạn của cuộc đời mà cách nhìn của chúng ta khác nhau, từ đó nhiều thứ liên quan cũng thay đổi theo. ‘Bạn bè’ cũng là một trong số đó.
Hầu hết những tình bạn của chúng ta sẽ rơi vào hai loại này. Aristotle không cho rằng chúng là thứ gì đó xấu xa tệ hại. Thế nhưng ông vẫn cảm thấy chúng là những mối quan hệ không chất lượng – thiếu vắng sự kết nối và chiều sâu.
Những tình bạn ngẫu nhiên không xấu. Thậm chí, ở một giai đoạn nào đó trong đời, chúng cần thiết cho chúng ta. Thế nhưng tình bạn chắc chắn sẽ không dừng lại ở đó.
Và mối quan hệ của phẩm cách
Phân loại cuối cùng về tình bạn của Aristotle dường như là kiểu hình ‘được lòng’ nhất. Không phải vật chất hay cảm xúc, mối quan hệ này dựa trên sự tôn trọng và cảm kích của một người dành cho những phẩm cách nhất định của người kia. Trong dạng tình bạn cuối cùng này, những gì mà cả hai đại diện – cũng như chính bản thân họ – mới là động lực thúc đẩy cho sự phát triển dài lâu.
Thay vì chết yểu, những tình bạn này có thể tồn tại qua thời gian rất dài. Nhưng để nó xuất hiện được thì hai bên cũng phải đáp ứng một số ‘tiêu chuẩn đầu vào’ nhất định – bản thân họ cũng cần là người tử tế.
Những người thiếu lòng cảm thông cũng như khả năng quan tâm, chăm sóc người khác hiếm khi có thể phát triển mối quan hệ dạng này. Họ thường sẽ ưu tiên những mối quan hệ vì lợi ích và thỏa mãn.
Hơn nữa, tình bạn phẩm cách cần thời gian, lòng tin tưởng, cũng như sự trưởng thành của đôi bên. Chúng ta có xu hướng kết nối với người khác theo dạng quan hệ này khi đã chứng kiến họ trong quá trình chuyển đổi từ đáy lên đỉnh, hoặc khi cùng trải qua một quãng thời gian khó khăn với họ.
Ngoài chiều sâu và sự thân thiết, tình bạn phẩm cách còn bao hàm luôn cả những phần thưởng mà chúng ta tìm kiếm từ hai dạng quan hệ ngẫu nhiên còn lại – cả lợi ích và thỏa mãn. Khi quan tâm và tôn trọng ai đó, ta cũng tận hưởng được niềm vui sướng, thoải mái khi ở cạnh họ. Và nếu đối phương là một con người đủ tử tế và tốt đẹp để ta có thể bắt đầu tình bạn này, thì đó cũng là lợi ích. Họ sẽ giúp ta khỏe mạnh về cảm xúc và tinh thần.
Cây tình bạn cần thời gian và sự quan tâm. Nhưng một khi đã lớn, nó sẽ mang đến cho chúng ta hương hoa thơm ngát của sự tin tưởng, lòng ngưỡng mộ, cùng những quả to ngọt ngào đầy ắp niềm vui của cuộc đời.
Kết
Không phải ngẫu nhiên mà công trình của Aristotle vẫn còn được nhắc đến 2.000 năm sau khi ông qua đời. Sự thật là không phải tất cả những gì ông viết vẫn còn có thể áp dụng cho ngày nay – nhiều kết luận và giả thuyết của Aristotle đã bị phản đối – nhưng ít ra, Aristotle cũng khuyến khích những triết gia và nhà tư tưởng cân nhắc vai trò, giá trị đạo đức trong mọi mặt của cuộc sống, kể cả trong những mối quan hệ.
Chúng ta đại diện, và dành thời gian sống của mình, cho những người mà ta quyết định dành thời gian cho. Sự kết nối ta có với họ sẽ trực tiếp định hình chất lượng cuộc sống của chúng ta. Cuộc đời vốn rất ngắn, và sẽ còn ngắn hơn nữa nếu chúng ta cứ dành thời gian cho những tình bạn hời hợt, những mối quan hệ đến rồi đi chóng vánh. Tình bạn thực thụ là những mối quan hệ đòi hỏi nỗ lực, nhưng một khi đã phát triển thì nó tồn tại rất lâu, và cũng góp phần làm cho cuộc đời trở nên đáng sống hơn.
(Theo: Medium)
Xem thêm:
Tình bạn thật sự không phải một vở diễn
Làm thế nào khi một tình bạn tan vỡ?
Vì sao bên ngoài càng tĩnh lặng, bên trong càng nổi sóng?
Thảo luận về bài viết